Cilt Kanseri (Melanom) Nedir?
Cilt kanseri, onarılmamış DNA hasarının neden olduğu, en dıştaki cilt tabakası olan epidermisteki anormal hücrelerin kontrol dışı büyümesidir. Farklı cilt kanseri türleri bulunmaktadır.2
Melanom cilt kanseri türlerinden bir tanesidir ve cilde rengini veren melanosit isimli hücrelerin kontrol dışı çoğalmasıyla başlar. Melanom, çoğu diğer cilt kanseri türünden çok daha az görülür, ancak daha tehlikelidir. Erken evrelerde tedavi edilmezse vücudun diğer bölgelerine yayılma olasılığı diğer cilt kanseri türlerine göre çok daha yüksektir.3
Cilt Kanseri (Melanom) Risk Faktörleri Nelerdir?
Melanom risk faktörleri arasında UV maruziyeti, açık tenli ya da çok sayıda bene sahip olmak gibi birçok faktör bulunmaktadır. Bunların arasında en önemli risk faktörü, UV maruziyetidir.4,5
Korunmasız veya aşırı Ultraviyole (UV) maruziyeti
Güneş ya da solaryum kaynaklı aşırı UV maruziyeti melanom riskini arttırmaktadır.4,5
Çok sayıda bene sahip olmak
Vücutta ne kadar çok ben varsa, melanom riski o kadar yüksektir. Ayrıca, büyük benlere veya herhangi bir atipik bene (diğerlerinden farklı görünen) sahip olmak melanom riskini artırmaktadır.5
Açık renkli tene sahip olmak
Melanom, açık tenli, renkli gözlü, sarı veya kızıl saçlı kişilerde daha sık görülmektedir.4,5
Daha önce cilt kanseri geçirmek
Daha önce melanom veya melanom dışı cilt kanserleri geçirmiş kişilerde gelecekte melanom gelişme riski daha yüksektir.4,5
Ailede melanom öyküsü bulunması
Birinci derece akrabasında melanom olan kişilerde melanom riski iki kat daha fazladır.5
Zayıf bağışıklık sistemine sahip olmak
Tıbbi bir durum veya ilaçlar nedeniyle zayıflamış bağışıklık sistemi melanom riskini arttırmaktadır. 4,5
Cilt Kanseri (Melanom) Belirtileri Nelerdir?
Melanom için en önemli uyarı işareti ciltte yeni bir benin oluşumu veya var olan bir benin boyutunun, şeklinin veya renginin değişmesidir. Melanom belirtilerini kolay hatırlamak için melanomun ABCDE’sini unutmamak önemlidir;8
A-Asymmetry (Asimetri) Çoğu melanom asimetriktir. Lezyonun ortasından bir çizgi çizildiğinde, iki kısım birbiriyle farklı görüntülere sahiptir.
B- Border (Sınır) Melanomun sınırları düzensiz olma eğilimindedir. Taraklı veya çentikli kenarlara sahip olabilir.
C- Colour (Renk) Birden çok renk bir uyarı işaretidir. Normal benler genellikle tek bir kahverengi tonu iken, bir melanomun farklı kahverengi, ten rengi veya siyah tonları olabilir. Büyüdükçe kırmızı, beyaz veya mavi renkler de ortaya çıkabilir.
D-Diameter (Çap) Yaklaşık 6 mm çapında veya daha büyük lezyonlar ve benler melanom için bir uyarı işaretidir.
E-Evolving (Değişim) Ciltteki bir benin boyutunda, şeklinde, renginde herhangi bir değişiklik, kanama, kaşıntı veya kabuklanma gibi herhangi bir yeni semptom, melanomun uyarı işareti olabilir.
Bazı melanomlar bu kurallara uymaz. Bunların dışındaki diğer belirtiler aşağıdaki gibidir;9
- İyileşmeyen bir yara
- Pigmentin bir benin sınırından çevredeki cilde yayılması
- Ben sınırının ötesinde kızarıklık veya yeni bir şişlik
- Kaşıntı, hassasiyet veya ağrı
- Bir benin yüzeyinde değişiklik (pullu görünüm, kanama veya yumru görünümü)
Erken Tanı için Neler Yapılmalıdır?
Cilt kanserinin erken tanısı için ayda bir kez tüm vücudun incelenmesi önemlidir. Büyüyen veya değişen mevcut benler veya lezyonlar görüldüğünde bir uzmana danışılmalıdır.10
Aşağıdaki malzemeler ve adımlarla cilt kanserine karşı kapsamlı bir kendi kendine cilt muayenesi gerçekleştirebilirsiniz;10
- Parlak bir ışık
- Bir adet tam boy aynası
- Bir adet el aynası
- İki adet sandalye veya tabure
- Bir adet fön makinesi
- Cildinizdeki değişikleri not etmek için kağıt ve kalem (Not etmek yerine fotoğraflarını da çekebilirsiniz.
1. Yüzünüzü inceleyin.
Özellikle burnunuzu, dudaklarınızı, ağzınızı ve kulaklarınızın ön ve arkasını kontrol edin. Net bir görüş elde etmek için boy ve el aynasını birlikte kullanabilirsiniz.
2. Saç derinizi inceleyin.
Saç kurutma makinesi ve ayna kullanarak saç derinizi iyice inceleyin. Her bölümünü gördüğünüzden emin olun. Bir arkadaşınızdan veya aile üyesinden yardım isteyebilirsiniz.
3. Ellerinizi kontrol edin.
Avuç içlerinizi, elinizin üstünü, parmaklarınızın arasını ve tırnaklarınızın altını kontrol edin. Daha sonra alt kolunuzun önüne ve bir ayna yardımıyla arkasına bakın.
4. Kollarınızı tarayın.
Boy aynasının önünde durun, dirseklerden başlayarak üst kollarınızın her tarafını inceleyin. Koltuk altlarını unutmayın.
5. Gövdenizi inceleyin.
Boynunuza, göğüs kısmınıza ve gövdenize odaklanın. Meme altlarını kontrol etmeyi unutmayın.
6. Sırtınızın üst kısmını kontrol edin.
Sırtınız boy aynasına dönükken, el aynasını kullanarak boynunuzun arkasını, omuzlarınızı, sırtınızın üst kısmını ve 4. adımda göremediğiniz üst kollarınızın arkasını inceleyin.
7. Belinize bakın.
İki aynayı da kullanarak, belinizi, kalçalarınızı ve her iki bacağınızın arkasını kontrol edin.
8. Bacaklarınızı inceleyin.
Bir sandalyeye ya da tabureye oturun ve bacaklarınızı sırayla diğer sandalyeye ya da tabureye koyun. Cinsel organları incelemek için el aynasını kullanın. Her iki bacağın önünü ve yanlarını kontrol edin. Ardından ayak tabanlarını, ayak parmaklarını, tırnak altlarını, ayak bileklerini ve ayakların üstünü inceleyin.
Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Melanom teşhisi için cildi inceleyen testler kullanılır. Ciltteki bir bende veya pigmentli bölgede değişim varsa veya anormal görünüyorsa, aşağıdaki yöntemler kullanılabilir;11
- Cilt muayenesi ve sağlık geçmişi: Ciltte benler, doğum lekeleri, renk, boyut, şekil veya doku açısından anormal görünen diğer pigmentli alanlar bir uzman tarafından kontrol edilir. Kişinin sağlık alışkanlıkları, geçmiş hastalıkları ve tedavi öyküleri hakkında sorular sorulur.11
- Deri Biyopsisi: Anormal dokuyu ve çevresindeki az miktarda normal dokuyu çıkarmak için kullanılan yöntemdir. Alınan doku örnekleri mikroskop altında incelenir. Şüpheli alanın özelliklerine göre farklı biyopsi türleri uygulanabilir.11
Kanserin diğer organlara, kemiklere veya kana yayıldığına dair bir endişe duyulursa, daha fazla test uygulanabilir;12,13
- Sentinel lenf nodu biyopsisi: Lenf bezlerinden alınan örnek ile melanomun lenf bezlerinize yayılıp yayılmadığını belirlemek için yapılan bir testtir. Genel anestezi altındayken genellikle uzman bir plastik cerrah tarafından yapılır.
- Lenf nodu diseksiyonu veya tamamlayıcı lenfadenektomi: Kanserin yayıldığı düşünülen lenf bezlerinin çıkartılması için yapılan operasyondur.
- Ek taramalar: Kanserin yayıldığından şüphe edilen bölgelere bağlı olarak akciğer röntgeni, tam kan sayımı, karaciğer fonksiyon testleri, serum LDH enzim seviyesi, tüm vücut bilgisayarlı tomografi (BT), pozitron emisyon tomografisi (PET-scan), manyetik rezonans incelemesi (MR), kemik sintigrafisi gibi ekstra taramalar uygulanabilir.
Cilt Kanseri (Melanom) Evreleri Nelerdir?
Melanomun evresi, tümörün kalınlığı, kanserin lenf düğümlerine veya vücudun diğer bölgelerine yayılıp yayılmadığı gibi faktörlere bağlı olarak belirlenmektedir.11
Melanom cilt yüzeyinde sınırlıdır.14,15
Hem epidermiste hem de dermiste kanser hücreleri vardır.14,15
Hem epidermiste hem de dermiste kanser hücreleri ve ülserasyon (doku parçalanmasıyla oluşan yara) vardır. Kanserin lenf düğümlerine veya uzak bölgelere (metastaz) yayıldığına dair bir kanıt yoktur.15,15
Yakın çevredeki lenf düğümlerine yayılmıştır ve ülserasyon (doku parçalanmasıyla oluşan yara) vardır. Kanserin uzak bölgelere yayıldığına dair bir kanıt yoktur.15,15
Melanom hücreleri, akciğerler, beyin veya cildin diğer bölgeleri gibi vücudun diğer bölgelerine yayılmıştır.14,15
Cilt Kanseri (Melanom) Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Melanom için tedavi planı, kanserinin boyutuna, türüne, nerede olduğuna, evresine ve kişinin genel sağlık durumuna göre değişmektedir.16
Melanomun tedavisi için genellikle ameliyat ana tedavidir. Melanom ve çevresindeki normal dokuların bir kısmını çıkarmak için kullanılabilir.11
Kemoterapide kanser hücreleri yok eden ilaçlar, ağız ya da damar yoluyla verilir. Kemoterapinin verilme şekli, tedavi edilen kanserin tipine ve evresine bağlıdır.11
Radyoterapi, kanser hücrelerini öldürmek veya büyümelerini önlemek için yüksek enerjili X-ışınlarının veya diğer radyasyon türlerinin kullanıldığı bir kanser tedavisidir.11
İmmünoterapi, bir kişinin kendi bağışıklık sistemini, kanser hücrelerini daha etkili bir şekilde tanıması ve yok etmesi için uyaran ilaçların kullanılmasıdır. Melanom tedavisinde çeşitli immünoterapi türleri kullanılabilir.17
Hedefe yönelik tedavi, belirli kanser hücrelerini tanımlamak ve sadece bu kanserli hücrelere saldırmak için kullanılan bir tedavi türüdür.11
Sıkça Sorulan Sorular
Ben, genellikle küçük, koyu kahverengi lekeler olarak görünün hücre kümeleridir. Bu hücreler melanosit olarak adlandırılır ve cilde rengini veren melanin pigmentini üretirler.
Referanslar:
1) https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/moles/symptoms-causes/syc-20375200 (Son erişim tarihi: 04.04.2022)
Melanom için en önemli uyarı işareti ciltte yeni bir benin oluşumu veya var olan bir benin boyutunun, şeklinin veya renginin değişmesidir. Melanom belirtilerini kolay hatırlamak için melanomun ABCDE’sini unutmamak önemlidir.
Referanslar:
1) https://www.skincancer.org/skin-cancer-information/melanoma/melanoma-warning-signs-and-images/ (Son erişim tarihi: 02.02.2022)
Benler genellikle kahverengi ve deriden daha koyu renklidir. Zararsız benler genellikle aşağıdaki gibi görünür;
- Yuvarlak veya oval şekillidir ve kenarları pürüzsüzdür.
- Yüzeyleri düz veya kabarık olabilir; pürüzsüz veya pürüzlü olabilir.
- Üzerinden tüyler çıkabilir.
Referanslar:
1) https://www.nhs.uk/conditions/moles/ (Son erişim tarihi: 02.02.2022)
Ultraviyole (UV) ışını, güneş tarafından doğal olarak ve solaryumlarda yapay olarak salınan bir enerji kaynağıdır. Çok fazla ultraviyole (UV) ışını, cilt hücrelerindeki DNA'ya zarar verebilir ve cilt kanserine neden olabilir.
Referanslar:
1) https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/causes-of-cancer/sun-uv-and-cancer/how-does-the-sun-and-uv-cause-cancer (Son erişim tarihi: 02.02.2022)
Melanom ileri evrelerde vücudun hemen hemen her yerine yayılabilir, ancak en yaygın yayıldığı yerler şunlardır;
- Lenf düğümleri
- Akciğerler
- Karaciğer
- Kemikler
- Beyin
- Karın
Referanslar:
1) https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/melanoma/advanced-melanoma/symptoms-advanced-melanoma (Son erişim tarihi: 02.02.2022)
Doğumsal benlerin üzerinde nadir de olsa melanom gelişebilir. Melanom gelişme riski benin büyüklüğü ile ilişkilidir. Küçük ve orta boydaki benler için risk çok düşüktür.
Referanslar:
1) https://turkdermatoloji.org.tr/media/hasta_bilgilendirme/dogumsal_benler.pdf (Son erişim tarihi: 02.02.2022)
UV ışınlarına maruziyeti azaltmak, cilt kanseri gelişme riskini önemli ölçüde azaltabilir. Aşağıdaki öneriler melanom riskini azaltmaya yardımcı olabilir;
- 10:00 ile 16:00 saatleri arasında güneşe doğrudan maruz kalmayın.
- Yüzü, boynu ve kulakları gölgeleyen geniş kenarlı bir şapka dahil güneşten koruyucu giysiler giyin.
- Yıl boyunca hem UVA hem de UVB ışınlarına karşı koruyan ve güneş koruma faktörü (SPF) en az 30 olan geniş spektrumlu bir güneş kremi kullanın.
- Solaryumları kullanmaktan ya da bronzlaşmak için uzun süreler güneş altında kalmaktan kaçının.
- Cildinizi düzenli olarak inceleyin. Büyüyen veya değişen mevcut benlere veya lezyonlara rastlarsanız mutlaka bir uzmana danışın.
Referanslar:
1) https://www.cancer.net/cancer-types/melanoma/risk-factors-and-prevention (Son erişim tarihi: 02.02.2022)
Sağlıklı ve dengeli beslenmek, tüm kanser türlerinde olduğu gibi melanom için de önemlidir. Sağlıklı bir beslenme düzeni, kişi için uygun olan ideal kiloyu korumaya, eğer kanser tanısı alınmışsa tedavisi sırasında ve sonrasında daha iyi hissetmeye ve iyileşmenin hızlanmasına yardımcı olabilir.
Referanslar:
1) https://pearlpoint.org/i-have-melanoma-what-should-i-eat/ (Son erişim tarihi: 04.04.2022)
Melanom için önemli olan sağlıklı ve dengeli beslenmektir. Tedavi öncesinde, sırasında ve sonrasında kişisel olarak kaçınılması gereken gıdalar için bir uzmana danışılması gerekmektedir.
Referanslar:
1) https://pearlpoint.org/i-have-melanoma-what-should-i-eat/ (Son erişim tarihi: 04.04.2022)
Referanslar:
(1) https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/radiation-ultraviolet-(uv)-radiation-and-skin-cancer (Son erişim tarihi: 01.02.2022)
(2) https://www.skincancer.org/skin-cancer-information/ (Son erişim tarihi: 01.02.2022)
(3) https://www.cancer.org/cancer/melanoma-skin-cancer/about/what-is-melanoma.html (Son erişim tarihi: 01.02.2022)
(4) https://www.skincancer.org/skin-cancer-information/melanoma/melanoma-causes-and-risk-factors/ (Son erişim tarihi: 01.02.2022)
(5) https://www.aimatmelanoma.org/melanoma-101/understanding-melanoma/melanoma-risk-factors/ (Son erişim tarihi: 01.02.2022)
(6) https://www.cancer.org.au/cancer-information/types-of-cancer/skin-cancer (Son erişim tarihi: 01.02.2022)
(7) https://www.cdc.gov/cancer/skin/basic_info/symptoms.htm (Son erişim tarihi: 01.02.2022)
(8) https://www.skincancer.org/skin-cancer-information/melanoma/melanoma-warning-signs-and-images/ (Son erişim tarihi: 02.02.2022)
(9) https://www.cancer.org/cancer/melanoma-skin-cancer/detection-diagnosis-staging/signs-and-symptoms.html (Son erişim tarihi: 02.02.2022)
(10) https://www.skincancer.org/early-detection/self-exams/ (Son erişim tarihi: 02.02.2022)
(11) https://www.cancer.gov/types/skin/patient/melanoma-treatment-pdq (Son erişim tarihi: 02.02.2022)
(12) https://www.derikanseri.org/melanom (Son erişim tarihi: 02.02.2022)
(13) https://www.nhs.uk/conditions/melanoma-skin-cancer/diagnosis/ (Son erişim tarihi: 02.02.2022)
(14) https://www.nhs.uk/conditions/melanoma-skin-cancer/diagnosis/ (Son erişim tarihi: 02.02.2022)
(15) https://www.aimatmelanoma.org/stages-of-melanoma/ (Son erişim tarihi: 02.02.2022)
(16) https://www.nhs.uk/conditions/melanoma-skin-cancer/treatment/ (Son erişim tarihi: 02.02.2022)
(17) https://www.cancer.org/cancer/melanoma-skin-cancer/treating/immunotherapy.html (Son erişim tarihi: 02.02.2022)
