Korunma

Tespit edilen bütün kanser vakalarının yalnızca %5-10’u genetik kusurlara, %90-95’i çevre ve yaşam şekline bağlı olduğu görülmüştür. Fazla kiloya ya da obeziteye sahip olmak, yeteri kadar meyve ve sebze tüketmemek, yetersiz fiziksel aktivite, tütün ve alkol kullanmak gibi başlıca davranışsal ve beslenme faktörleri kanserden kaynaklanan hayat kayıplarının yaklaşık üçte birine neden olmaktadır. Kansere bağlı hayat kayıplarının %22’si ise en önemli risk faktörü olan tütün kullanımından kaynaklanır.¹

Günümüzde risk faktörlerinden kaçınarak ve kanıtlamış önlem stratejilerini uygulayarak, %30-35 oranında kansere yakalanma riski azaltılabilir. Erken tanı ve uygun tedavi ile de birçok kanserin iyileşme oranı arttırılabilir.¹

Kanserden Korumaya Yönelik Önlemler

Sigara başta olmak üzere tütün ürünlerinin hiçbirini kesinlikle kullanmamak

Akciğer kanserinin %90’ dan fazlası sigara kullanımından kaynaklanmaktadır. Sigara dumanında 4000’den fazla kimyasal madde bulunur. Bu maddelerin 250’si zararlı, 50’den fazlası ise kansere neden olur. Nargile, pipo ve puro kullanımı ise akciğer kanseri ile birlikte farklı kanser türlerine ve başka hastalıklara yol açmaktadır. Elektronik sigara da insan sağlığı açısından tehlikeli maddeler içerir. Tütün kullanımı ile genellikle akciğer kanseri ilişkidir fakat tütün kullanımının oral kavite (ağız boşluğu) ve larinks (gırtlak), mesane, özofagus (yemek borusu), karaciğer, pankreas, kemik, lösemi, mide, böbrek ve serviks (rahim ağzı) kanserine de neden olduğu bilinmektedir.¹

Tütün ürünlerinin kullanılmaması ya da bırakılması başta akciğer kanseri olmak üzere birçok kanser türü ve hastalığa karşı mücadelede önemli rol oynar. Daha sağlıklı ve uzun bir yaşam için bireyin yaşı ne olursa olsun tütün ürünlerinin kullanımı bırakmak ya da başlamamak önemli bir yere sahiptir.¹

Sigarayı Bırakma Yöntemleri

Ülkemizde tütün ürünlerini bırakmaya dair danışmanlık, psikoterapi ve ilaç tedavisi hizmetleri sunulmaktadır. Sağlık Bakanlığı'na bağlı sigarayı bırakma polikliniklerinde ücretsiz olarak ilaç desteği sağlamaktadır. Bununla birlikte Yeşilay Danışmanlık Merkezi (YEDAM) bünyesinde tütün bağımlılığına müdahale programı geliştirilmiştir ve danışmanlık hizmeti verilmektedir.²

Verilen hizmetlerin yanı sıra aşağıdaki öneriler de sigarayı bırakmanıza yardımcı olabilir;²

• Kendinize bir hedef belirleyin.

  Sigarayı bırakacağınız günü belirleyin. Bırakmak için neler yapmanız gerektiğini planlamak ve bu aşamadaki kararlılığınızı sürdürebilmek için bırakacağınız günü netleştirmek önemlidir.

• Hazırlık planınızı hazırlayın.

  Sigarayı bırakma nedenlerinizin ve bıraktığınızda sağlayacağı faydaların bir listesini hazırlayın.

• Sigarayı bırakacağınız çevrenize söyleyin.

  Ailenize, arkadaşlarınıza ve çevrenize bırakmayı planladığınızı söyleyin ve onların desteğini isteyin. Onlardan sizin yanınızda tütün içmemelerini rica edin ve tütün içilen ortamdan uzaklaşın.

• Ortamınızı yeniden düzenleyin.

  Evinizdeki, arabanızdaki ve iş yerinizdeki tüm kül tablalarından kurtulun. Evinizde insanların sigara içmesine izin vermeyin.

• Alışkanlıkları değiştirmeye çalışın.

  Çay ya da kahve ile birlikte sigara içmemek ya da sadece açık alanlarda içmek gibi olağan alışkanlıklarınızı değiştirmeniz sigaradan uzaklaşmanıza yardımcı olabilir.

• Sigara içmeyi erteleyin.

  Sigara içmek istediğinizde hemen içmeyin, kısa süreli gideceğiniz yerlere yanınızda sigara götürmeyin, sigara paketi bitmeden yenisini almayın ve içerken yarıda söndürmeyi deneyin.

• İstekle başa çıkmak için yeni rutinler oluşturun.

  Sigarayı bıraktığınız aşamada yeni bir rutin oluşturmak önemlidir. Sigara içmek için ayırdığınız zamanda sağlıklı aktiviteler yapmak ve bunları rutin hale getirmek sigara içme isteği ile baş etmenize yardımcı olabilir.

• Destek almayı düşünebilirsiniz.

  Yukarıdaki yöntemleri uygularken zorlanıyorsanız ya da hala istediğiniz aşamada değilseniz, destek almayı düşünebilirsiniz.
  
  

Pasif içici olmama, dumansız alanlar oluşturma

Pasif içicilik; başkalarının içtikleri veya yanan tütün ürününden -sigara, puro, pipo, nargile, elektronik sigara gibi- kaynaklanan dumanın solunmasıdır ve dünyada her yıl birçok insanın ölümüne neden olmaktadır. Birey tütün ürünü kullanmıyorsa bile tütün dumanına maruz kalması; kalp krizi, akciğer ve meme kanseri gibi ölümcül hastalıklara yakalanma riskini arttırır ayrıca çocuklar üzerinde daha kritik etkileri vardır. Bu nedenle toplum sağlığı için dumansız hava sahaları çok önemlidir. Ülkemizde de uygulanan kapalı alanlarda sigara yasağı ile dumansız hava sahaları oluşturulmuştur. Bizim de sosyal yaşantımızda ve evlerimizde tütün ürünlerine karşı önlemler almamız oldukça önemlidir.¹

Stres Yöntemi ve Mindfulness

Stres, insanların zihinsel, fiziksel veya duygusal baskı altında olduklarında ne hissettiklerini tanımlar. Zaman zaman bir miktar stres yaşamak normal olsa da, yüksek düzeyde stres yaşayan veya bunu uzun bir süre boyunca tekrarlayan kişiler, sağlık sorunları (zihinsel ve/veya fiziksel) yaşayabilir. Stres, hem günlük sorumluluklardan hem de rutin olaylardan kaynaklanabileceği gibi, kişinin kendisinin veya yakın bir aile üyesinin yaşadığı travma veya hastalık gibi daha olağandışı olaylardan da kaynaklanabilir.³

Stresli hissettiğinizde aşağıdaki adımları takip edebilirsiniz;⁴

Stresin vücudunuzda yarattığı etkileri takip edin.

Yorgun veya hasta hissetmenize neden olabilecek durumları düşünün ve bu durumlarla hissettiğiniz etkiler arasında bağlantı kurmaya çalışın. Gergin kaslar, aşırı yorgunluk, baş ağrısı veya migren gibi fiziksel uyarılara dikkat edin.

Sebepleri tanımlayın.

Altta yatan nedenleri belirlemeye çalışın ve stresin olası nedenlerini üç kategoriye ayırın;

1) Pratik bir çözümü olanlar

2) Zamanla daha iyi olacak olanlar

3) Daha iyi olması için herhangi bir şey yapamayacaklarınız

Birinci gruptakiler için çözümleri hayata geçirin, ikinci ve üçüncü gruptakiler için ise kendinize çok yüklenmeyin ve akışına bırakın.

3. Yaşam tarzınızı gözden geçirin.

Kendinize aşağıdakilere benzer sorular sorabilirsiniz;

• Çok fazla sorumluluk alıyor olabilir miyim?
• Yaptığım bazı şeyleri başka birine devredebilir miyim?
• İşleri daha rahat bir şekilde yapabilir miyim?

Bu soruların cevabına göre, elde etmeye çalıştığınız şeylere öncelik vermeniz ve hayatınızı yeniden düzenlemeniz gerekebilir. Bu yöntem, her şeyi aynı anda yapmaya çalışmaktan oluşabilecek baskıyı gidermeye yardımcı olabilir.

Rahim Ağzı Kanserine Karşı İnsan Papilloma Virüsü (HPV) Aşısı

İnsan papilloma virüsü (HPV) nedeniyle oluşan enfeksiyon, rahim ağzı kanseri için en önemli risk faktörüdür. HPV, 150'den fazla virüsten oluşan bir gruptur. Bazı türleri, kadın ve erkek genital organlarında veya çevresinde ve anal bölgede siğillere neden olabilirken, bazıları da serviks kanseri gibi çeşitli kanser türlerine neden olabilir.⁷

HPV aşısı, rahim ağzı kanserine yol açabilen HPV tiplerini hedefler. Ayrıca genital siğillerin çoğuna neden olan HPV tiplerine karşı da koruma sağlar. HPV aşısı, hedeflenen HPV tiplerini ve bunların neden olduğu en yaygın sağlık sorunlarını önlemede oldukça etkilidir. Ancak aşı, tüm HPV türlerine karşı koruma sağlamaz, dolayısıyla tüm rahim ağzı kanseri vakalarını önlemez. Bu nedenle kadınların düzenli rahim ağzı kanseri taramasına devam etmeleri önemlidir.⁸

HPV aşısı, 11-12 yaşlarındaki hem kız hem de erkek çocukları için rutin olarak tavsiye edilir. Ancak 9 yaşından itibaren de yapılabilir. Fakat henüz aşılama yapılmadıysa 26 yaşına kadar herkese aşı yapılması önerilmektedir. 27 ile 45 yaş arasındaki yetişkinler eğer daha önce aşılanmamışsa, aşı için bir uzmana danışması gerekmektedir.⁹