Rahim Ağzı (Serviks) Kanseri Nedir?
Rahim ağzı (serviks) kanseri, vajinadan rahime girişte yer alan rahim ağzında (servikste) gelişen kanser türüdür. Neredeyse tüm rahim ağzı kanseri vakaları (%99), cinsel temas yoluyla bulaşan son derece yaygın olan insan papilloma virüslerinin (HPV) neden olduğu enfeksiyonlar ile bağlantılıdır. Bu enfeksiyonların çoğu kendiliğinden düzelir ve semptomlara neden olmaz, ancak kalıcı enfeksiyon kadınlarda rahim ağzı kanserine neden olabilir.3 Her yıl, tüm dünyada yarım milyondan fazla kadın serviks kanseri tanısı almaktadır. Çoğunlukla genç kadınlarda (35-44 yaş arasında) teşhis edilmektedir. Tanı için ortalama yaş 49'dur.4,5
Rahim Ağzı (Serviks) Kanseri Risk Faktörleri Nelerdir?
HPV enfeksiyonu, cinsel yolla bulaşan diğer enfeksiyonlar, tütün kullanımı, zayıf bağışıklık sistemi gibi faktörlerin rahim ağzı kanseri riskini artırdığı bilinmektedir. Risk faktörleri arasında en önemlisi HPV enfeksiyonudur.6-9
HPV (İnsan papilloma virüsü) enfeksiyonu
İnsan papilloma virüsü (HPV) nedeniyle oluşan enfeksiyon, rahim ağzı kanseri için en önemli risk faktörüdür. HPV, 150'den fazla virüsten oluşan bir gruptur. Bazı türleri, kadın ve erkek genital organlarında veya çevresinde ve anal bölgede siğillere neden olabilirken, bazıları da serviks kanseri gibi çeşitli kanser türlerine neden olabilir.6
Cinsel yolla bulaşan diğer enfeksiyonlar
Cinsel yolla bulaşan klamidya, bel soğukluğu, frengi veya HIV/AIDS gibi enfeksiyonlara sahip olmak, rahim ağzı kanseri riskini artırır.7
Tütün ve tütün ürünlerinin kullanımı
Sigara içen kadınların rahim ağzı kanserine yakalanma olasılığı sigara içmeyenlere göre iki kat daha fazladır. Risk, günde ne kadar fazla sigara kullanılırsa ve sigaraya başlama yaşı ne kadar küçükse o kadar artar. Sigara içmek ayrıca rahim ağzınızdaki kanser öncüsü hücreleri tedavi etmeyi zorlaştırır.6,8
Zayıf bağışıklık sistemine sahip olmak
HIV/AIDS veya vücudun sağlık sorunlarıyla savaşmasını zorlaştıran başka bir duruma sahip olmak bağışıklık sistemini zayıflatması nedeniyle rahim ağzı kanseri riskini artırmaktadır.6,9
Doğum kontrol haplarının uzun süreli kullanımı
Doğum kontrol haplarının 5 yıldan fazla kullanımı rahim ağzı kanseri riskini artırmaktadır. Artan risk, hapların kullanımı bırakıldığında düşmeye başlar ve zamanla ortadan kalkar.6,8
Erken yaşta hamilelik ya da 3’ten fazla tam süreli gebelik
3 veya daha fazla tam süreli gebelik geçiren kadınların rahim ağzı kanseri geliştirme riski daha yüksektir. İlk bebeğini 17 yaşından önce doğuran kadınlar, ilk bebeğini 25 yaşından sonra doğuran kadınlara göre daha yüksek risk taşımaktadır.6,8
Aile öyküsü
Anne, kız kardeş veya kız çocuğun rahim ağzı kanseri geçirmesi, rahim ağzı kanseri riskini artırır. Bunun hatalı genlerle mi bağlantılı, yoksa tütün kullanımı gibi ortak faktörlerden mi kaynaklandığını henüz kesin olarak bilinmemektedir.6,8
Rahim Ağzı (Serviks) Kanseri Belirtileri Nelerdir?
Rahim ağzı kanseri, erken evrelerde genellikle semptom göstermez. Düzenli yapılan Pap smear veya HPV testlerinde anormal sonuçlar alındığında erken bulgular görülebilir. Rahim ağzı kanseri oldukça yavaş gelişir, bu nedenle kanser öncesi dönem yıllar sürebilir. Bu dönemde tedavi şansı %100’e yakındır. İlerlemiş serviks kanserleri genel olarak düzenli Pap smear testi yaptırmayan ya da anormal Pap smear sonucu alıp takiplere devam etmemiş kadınlarda görülür.11
Rahim ağzı (serviks) kanseri geliştiğinde aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir;11
- Cinsel ilişki sonrası kanama
- Anormal vajinal kanamalar
- Sulu, pembe, soluk ve devamlı olan vajinal akıntılar
- Miktar olarak normalden daha fazla kanamayla seyreden ve daha uzun süren adet dönemleri
Rahim ağzı (serviks) kanserinin mesane, bağırsaklar, akciğerler ya da karaciğere yayılmış çok ileri evredeki vakalarında aşağıdaki belirtiler görülebilir;11
- Özellikle ağrı kesicilere kısa süreli cevap veren bel-sırt ağrısı
- Kemik ağrısı ve kendiliğinden gelişebilen kırıklar
- Yorgunluk, halsizlik
- Vajinadan istemsiz olarak idrar ve/veya dışkı kaçırmak
- Bacak ağrısı
- İştah kaybı
- Şişmiş ayak ve ayak bilekleri
- Kilo kaybı
HPV Aşıları Rahim Ağzı Kanserinde Neden Önemli?
HPV aşısı, rahim ağzı kanserine yol açabilen HPV tiplerini hedefler. Ayrıca genital siğillerin çoğuna neden olan HPV tiplerine karşı da koruma sağlar. HPV aşısı, hedeflenen HPV tiplerini ve bunların neden olduğu en yaygın sağlık sorunlarını önlemede oldukça etkilidir. Ancak aşı, tüm HPV türlerine karşı koruma sağlamaz, dolayısıyla tüm rahim ağzı kanseri vakalarını önlemez. Bu nedenle kadınların düzenli rahim ağzı kanseri taramasına devam etmeleri önemlidir.12
HPV aşısı, 11-12 yaşlarındaki hem kız hem de erkek çocukları için rutin olarak tavsiye edilir. Ancak 9 yaşından itibaren de yapılabilir. Fakat henüz aşılama yapılmadıysa 26 yaşına kadar herkese aşı yapılması önerilmektedir. 27 ile 45 yaş arasındaki yetişkinler eğer daha önce aşılanmamışsa, aşı için bir uzmana danışması gerekmektedir.13
Erken tanı için neler yapılmalı?
Rahim ağzı kanserinin erken tanısı için en iyi yol, düzenli tarama testlerini yaptırmaktır. Rahim ağzı kanseri taraması için HPV ve Pap Smear testleri kullanılmaktadır. Bu testler tek başına veya aynı anda yapılabilir. Düzenli taramanın rahim ağzı kanserlerini önlediği ve hayat kurtardığı gösterilmiştir.10
Erken tanı, kanser öncesi dönemde ve kanserin erken evrelerinde tedavi şansını büyük ölçüde artırır. Rahim ağzı kanserinin herhangi bir belirti ve semptomunun farkında olmak da tanıda gecikmelerin önlenmesine yardımcı olabilir.10 Tarama için yapılan Pap Smear ve HPV testleri aşağıdaki gibi uygulanır;
Pap Smear Testi: Sadece birkaç dakika süren ve acısız bir işlemdir. Muayene sırasında vajinaya yavaşça spekulum adı verilen bir alet yerleştirilir. Spekulum vajinanın duvarlarını ayrı tutar, böylece rahim boynu kolayca görülebilir. Sonrasında yumuşak bir fırça kullanılarak örnek alınır. Alınan hücre örneği, kansere veya kanser öncüsü olabilecek lezyonlara işaret eden hücrelerin varlığını araştırmak için bir laboratuvara gönderilir.14
HPV Testi: Pap Smear testi ile aynı şekilde uygulanır. Rahim ağzında kansere veya kanser öncüsü olabilecek lezyonlara neden olabilecek virüslerin varlığı araştırılır.15
Pap Smear ve HPV testleri ayrı ayrı ya da aynı anda uygulanabilir. Sağlık Bakanlığı önerilerine göre, 30-65 yaş aralığındaki kadınlara her 5 yılda bir HPV ve Pap Smear testi uygulanmalıdır.14
Tanı Yöntemleri Nelerdir?
- Kolposkopi: Kanser anlamına gelebilecek belirli semptomlar, anormal Pap Smear ve/veya HPV test sonuçları görülürse, genellikle kolposkopi adı verilen bir prosedür uygulanır. Bu yöntemde kolposkop adı verilen vücudun dışında kalan ve içinde büyüteç bulunan bir alet kullanılır ve doktorun serviksin yüzeyini yakından görmesini sağlar. Normal görünmeyen dokudan örnek alınabilir.10
- Biyopsi: Kanser öncesi dönemi ve kanserleri teşhis etmek için çeşitli biyopsi türleri kullanılabilir.10
Rahim ağzı kanserinin evresini belirlemek için ek testler gerekebilir. Rektovajinal muayene (makat ve vajinal bölgenin aynı anda muayene edilmesi), poliklinik koşullarında yapılabilen basit bir pelvik muayene ve çeşitli görüntüleme yöntemleri ile rahim ağzı kanserinin evresi tespit edilebilir.11
Rahim Ağzı (Serviks) Kanseri Evreleri Nelerdir?
Rahim ağzı kanserinin evresi, kanserin vücuda ne kadar yayıldığına göre değişir ve 4 evrede sınıflandırılır.16
Kanserin sadece rahmin boynunda (serviks) olduğu anlamına gelir.11,16
Kanserin serviksin dışına, çevreleyen dokulara yayıldığı anlamına gelir.11,16
Kanserin rahim ağzından çevresindeki yapılara veya pelvis veya karındaki lenf düğümlerine yayıldığı anlamına gelir.11,16
Kanserin mesaneye veya rektuma veya daha uzağa yayıldığı anlamına gelir.11,16
Rahim Ağzı (Serviks) Kanseri Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Rahim ağzı kanseri genellikle tedavi edilebilir. Tedavi planı, rahim ağzı kanserinin boyutuna, türüne, nerede olduğuna, evresine ve kişinin genel sağlık durumuna göre değişmektedir.17-20
Rahim ağzı kanseri için genellikle ana tedavi ameliyattır, özellikle erken evrelerde etkilidir. Rahim ağzı kanserini tedavi etmek için kullanılan birkaç ameliyat türü vardır.11,17
Radyoterapi ile yüksek enerjili ışınları kullanılarak kanserli hücrelerin yok edilmesi amaçlanır.18
Kemoterapide, kanser hücrelerini yok eden ilaçlar damardan ya da ağız yoluyla verilir. Kemoterapinin verilme şekli, tedavi edilen kanserin tipine ve evresine bağlıdır.19
Hedefe yönelik tedavi, normal hücrelere zarar vermeden belirli kanser hücrelerini tanımlamak ve onları yok etmek için ilaçları veya diğer maddeleri kullanan bir tedavi türüdür.19
İmmünoterapi, kanser hücrelerini daha etkili bir şekilde tanımak ve yok etmek için kişinin kendi bağışıklık sistemini güçlendirmek için ilaçların kullanılmasıdır.19
Sıkça Sorulan Sorular
Vücudun belirli HPV (insan papilloma virüsü) türleriyle enfeksiyona karşı korunmasına yardımcı olan bir aşıdır. HPV enfeksiyonu, siğiller gibi anormal doku büyümesine ve hücrelerde başka değişikliklere neden olabilir. Belirli HPV tipleri ile uzun süre enfeksiyon, serviks, vajina, vulva, anüs gibi çeşitli kanserlere yol açabilir. Bu kanserlerin bazılarını önlemek için HPV aşıları kullanılmaktadır. Ayrıca, bu kanserlerin bazılarına yol açabilecek genital siğilleri ve anormal lezyonları önlemek için de kullanılmaktadırlar.
Referanslar:
1) https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms/def/hpv-vaccine (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
HPV aşısı, 11-12 yaşlarındaki hem kız hem de erkek çocukları için rutin olarak tavsiye edilir. Ancak 9 yaşından itibaren de yapılabilir. Fakat henüz aşılama yapılmadıysa 26 yaşına kadar herkese aşı yapılması önerilmektedir. 27 ile 45 yaş arasındaki yetişkinler eğer daha önce aşılanmamışsa, aşı için bir uzmana danışması gerekmektedir. HPV aşısı, ilk aşılamadaki yaşa bağlı olarak, iki veya üç dozluk bir seri halinde verilir.
Referanslar:
1) https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/hpv/hcp/recommendations.html (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
HPV aşısı, ilk aşılamadaki yaşa bağlı olarak, iki veya üç dozluk bir seri halinde verilir. Şu şekilde uygulanır;
• 9 ila 14 yaşları arasında aşılamaya başlayan çoğu kişi için iki dozluk seri (0, 6-12 ay)
• 15 ila 45 yaşları arasında aşılamaya başlayan kişiler ve bağışıklığı baskılanmış kişiler için üç dozluk seri (0, 1-2 ay, 6 ay)
Referanslar:
1) https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/hpv/hcp/administration.html (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
HPV aşısı öncesi HPV ve/veya Pap Smear testi yaptırılması gerekmez.
Referanslar:
1) https://www.cdc.gov/std/hpv/stdfact-hpv-vaccine-young-women.htm (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
Evet. Mevcut HPV aşıları, rahim ağzı kanserine neden olan tüm HPV türlerine karşı koruma sağlamaz, bu nedenle aşılı kadınların rutin rahim ağzı kanseri taramasına devam etmeleri önemlidir.
Referanslar:
1) https://www.cancer.gov/types/cervical/pap-hpv-testing-fact-sheet (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
HPV enfeksiyonlarının neden olduğu kanserlere karşı korunmak için 11-12 yaş arasındaki tüm çocuklara HPV aşısı yapılmalıdır. İnsanların %85'i yaşamları boyunca bir HPV enfeksiyonu geçirecektir. Cinsel olarak aktif olan hemen hemen her aşılanmamış kişi, hayatlarının bir döneminde HPV enfeksiyonlarıyla karşılaşmaktadır.
Referanslar:
1) https://www.cdc.gov/hpv/parents/vaccine/six-reasons.html (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
Rahim ağzı kanserinden korunmak için en önemlisi erken yaşta aşı ve düzenli tarama testleri yaptırmaktır. Tütün kullanımını bırakmak, cinsel partner sayısını sınırlandırmak ve cinsel ilişki sırasında prezervatif kullanmak gibi adımlar kanseri önlemeye yardımcı olabilir.
Referanslar:
1) https://www.cdc.gov/cancer/cervical/basic_info/prevention.htm (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
Sağlık Bakanlığı önerilerine göre, 30-65 yaş aralığındaki kadınlara her 5 yılda bir HPV ve Pap Smear testi uygulanmalıdır.
Referanslar:
1) https://hpvtarama.saglik.gov.tr/duyurular/Sayfa/HpvTaramaTestiNasilYapilir(Son erişim tarihi: 30.12.2021)
Sağlık Bakanlığı önerilerine göre, 30-65 yaş aralığındaki kadınlara uygulanmaktadır.
Referanslar:
1) https://hpvtarama.saglik.gov.tr/duyurular/Sayfa/HpvTaramaTestiNasilYapilir(Son erişim tarihi: 30.12.2021)
Sadece birkaç dakika süren ve acısız bir işlemdir. Muayene sırasında vajinaya yavaşça spekulum adı verilen bir alet yerleştirilir. Spekulum vajinanın duvarlarını ayrı tutar, böylece rahim boynu kolayca görülebilir. Sonrasında yumuşak bir fırça kullanılarak örnek alınır. Alınan hücre örneği, kansere veya kanser öncüsü olabilecek lezyonlara işaret eden hücrelerin varlığını araştırmak için bir laboratuvara gönderilir.
Referanslar:
1) https://hpvtarama.saglik.gov.tr/duyurular/Sayfa/HpvTaramaTestiNasilYapilir (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
Test, adet dönemi sırasında uygulanmamaktadır. Testten 48 saat önce dikkat edilmesi gerekenler;
• Tampon kullanılmamalı
• Cinsel ilişkiye girilmemeli
• Vajinaya ilaç, krem, kayganlaştırıcı gibi maddeler kullanmamalı.
Referanslar:
1) https://www.cdc.gov/cancer/cervical/basic_info/screening.htm (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
Hamile kalmadan önce serviks kanseri taramalarının yaptırılması gerekmektedir. Hamilelik başladıysa, genellikle doğumdan 3 ay sonra tarama testleri uygulanabilir.
Referanslar:
1) https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/cervical-cancer/treatment-for-abnormal-cervical-cells/pregnancy (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
Referanslar:
(1) ICO/IARC Information Centre on HPV and Cancer https://hpvcentre.net/statistics/reports/TUR_FS.pdf (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(2) GLOBOCAN 2020.https://gco.iarc.fr/today/data/factsheets/populations/792-turkey-fact-sheets.pdf (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(3) https://www.who.int/health-topics/cervical-cancer#tab=tab_1 (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(4) GLOBOCAN 2020. https://gco.iarc.fr/today/data/factsheets/cancers/23-Cervix-uteri-fact-sheet.pdf (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(5) http://seer.cancer.gov/statfacts/html/cervix.html (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(6) https://www.cancer.org/cancer/cervical-cancer/causes-risks-prevention/risk-factors.html (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(7) https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/cervical-cancer/symptoms-causes/syc-20352501 (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(8) https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/cervical-cancer/risks-causes (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(9) https://www.cdc.gov/cancer/cervical/basic_info/risk_factors.htm (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(10) https://www.cancer.org/cancer/cervical-cancer/detection-diagnosis-staging/how-diagnosed.html (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(11) https://www.trsgo.org/files/toplum-icin/rahim-agzi-serviks-kanseri.pdf (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(12) https://www.cdc.gov/std/hpv/stdfact-hpv-vaccine-young-women.htm (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(13) https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/hpv/hcp/recommendations.html (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(14) https://hpvtarama.saglik.gov.tr/duyurular/Sayfa/HpvTaramaTestiNasilYapilir (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(15) https://www.cancer.org/cancer/cancer-causes/infectious-agents/hpv/hpv-and-hpv-testing.html (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(16) https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/cervical-cancer/stages-types-grades (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(17) https://www.nhs.uk/conditions/cervical-cancer/treatment/ (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(18) https://www.cancer.org/cancer/cervical-cancer/treating/radiation.html (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(19) https://www.cancer.org/cancer/cervical-cancer/treating/immunotherapy.html (Son erişim tarihi: 30.12.2021)
(20) https://www.nhs.uk/conditions/cervical-cancer/treatment/ (Son erişim tarihi: 30.12.2021)