Yaşam İçin Sözlük
"Tüylü" (hairy) hücre lösemisi
Anormal beyaz kan hücrelerinin mikroskopta bakıldığında küçük tüylerle kaplanmış gibi görüldüğü nadir bir kan kanseri türüdür.
Adjuvan Tedavi
Ana kanser tedavisinden sonra uygulanan ilave tedavidir. Örneğin, kanserli bölgenin alınması için bir ameliyat (ana tedavi) geçirilmiş ve sonrasında kanserin tekrarlama riskini azaltmak için kemoterapi (adjuvan tedavi) uygulanmış olabilir.
Aksilla
Koltuk altı bölgesidir.
Akut Lösemi
Kemik iliği gibi kan oluşturan dokuda başlayan ve hızla ilerleyen bir kanserdir.
Anemi
Kanda kırmızı kan hücrelerinin sayısının normalin altında olmasıdır.
Areola
Meme ucunun etrafındaki koyu renkli deri alanıdır.
Ayakta Randevu
Randevu için hastaneye gidip aynı gün hastaneden ayrılma durumudur. Ayakta tedavi edilen hastalar, gece hastanede kalmaz.
Baryumlu Lavman
Makattan içinde baryum maddesi olan sıvının kalın bağırsağa ve kalın bağırsağın son çıkım bölgesine (rectum) verildiği uygulamadır. Gümüş beyazlığında bir madde olan Baryum, mide bağırsak sisteminin aşağı kısmının röntgen filminde görünmesini sağlar.
Beyin Omurilik Sıvısı
Beynin ve omuriliğin etrafında dolaşan sıvıdır. Beynin içerisindeki karıncıklarda üretilir ve BOS olarak da bilinir.
Biyopsi
Dokuların veya hücrelerin tanı amacıyla mikroskop altında incelenmek için alınması işlemidir.
Brakiterapi
Kanserde kullanılan bir ışın tedavisi yöntemidir. İğnelerde, tel veya kateterlerde saklanan radyoaktif maddelerin tümörün yanına ya da doğrudan içine yerleştirilmesiyle uygulanır. İçeriden ışınlama, implant ışınlaması, veya dokulararası ışınlama olarak da bilinir.
Cerrahi
Vücut parçalarını almak veya tamir etmek, veya hastalığın olup olmadığına bakmak için yapılan girişimdir. Ameliyat da denilmektedir.
Değişimli İdame
Kanserli hastalarda idame tedavisine yeni ilaç eklerenerek devam edilen tedaviyi ifade eder.
Displazi
Mikroskop altında anormal görünen ancak kanser olmayan hücrelerdir.
Diyetisyen
Beslenme ve diyet konularında eğitim almış bir sağlık uzmanıdır. İyi beslenme konusunda tavsiyeler verebilir ve belirli yeme sorunları için yardımcı olabilir.
Doku
Bir işlevi yerine getirmek amacıyla birlikte faaliyet gösteren benzer hücre tabakaları ya da gruplarıdır.
Eksizyonel Biyopsi
Tüm yumru ya da şüpheli alanın tanı amacıyla alındığı cerrahi işlemdir. Alınan doku daha sonra mikroskop altında incelenir.
Enterostomal Terapist
İdrar ve diğer atık yolları deriye ağızlaştırılmış hastaların bakımı konusunda eğitim almış sağlık uzmanıdır.
Evrelendirme
Doktorların vücuttaki kanserin kapsamını, özellikle de hastalığın ilk oluştuğu yerden vücudun diğer bölgelerine yayılıp yayılmadığını öğrenmek amacıyla yaptığı testler ve araştırmalardır. Bir kanserin evresini bilmek, doktorların en iyi tedaviye karar vermesine yardımcı olabilir.
Gen
Ebevyenlerden çocuklara geçen, kalıtımın işlevsel ve yapısal birimidir. Genler DNA'nın parçalarıdır ve çoğu özgün bir proteinin yapımıyla ilgili bilgiyi taşırlar.
Güneş koruma faktörü (GKF)
Güneş koruyucu ürünlerde güneş yanığından koruma düzeylerini belirten ölçektir. GKF ne kadar yüksekse o ölçüde güneş yanığından korunma sağlar. GKF 2, 11 arası minimal korumaya, 12, 29 arası orta korumaya, birçok insan için yeterli olan korumaya işaret eder. GKF 30 ve üzeri yüksek koruma sağlar, güneşe aşırı hassas kişilere tevsiye edilir.
Hematolog
Kan hastalıklarının teşhis ve tedavisinde uzmanlaşmış hekimdir.
Hormon Terapisi
Hormon ekleme, hormonları engelleme ya da kaldırma tedavileridir. Bazı kanserleri yavaşlatmak veya durdurmak için (prostat ve meme kanserleri), vücudun doğal hormonlarını engellemek amacıyla uygulanabilir. Hormonal tedavi, hormon tedavisi, endokrin tedavi olarak da bilinir.
İdame Tedavisi (Maintenance Theraphy)
Kanseri ortadan kaldıran ilk tedaviden sonra, kanserin geri gelmesini önlemek için verilen tedavidir.
İltihaplı Meme Kanseri
Memenin görünümün kırmızı ve şiş, dokunumunun sıcak olduğu kanser tipidir. Meme derisinde portakal yüzeyi gibi çukurlaşmalar görülebilir.
In Situ Karsinom
Büyümeye başladığı yerin dışına yayılmamış, gelişimin erken evrelerinde olan kanser hücreleridir.
İnkontinans
Mesaneden idrar akışının ve/veya bağırsaklardan dışkı çıkışının kontrol edilemediği durumdur.
İnsizyonel Biyopsi
Yumrunun ya da şüpheli bölgenin bir kısmının alındığı cerrahi operasyondur. Doku daha sonra mikroskop altında incelenir.
İntravenöz (IV)
Damardan bir ilaç veya sıvı verilmesi durumudur.
İzotop Taraması
Tanı ve tedavi sırasında hafif derecede radyoaktif bir sıvı (izotop) damar içine verilerek, vücudun bölümlerinin net bir şekilde görüntülenmesidir.
Kanal
Vücut sıvılarının içinden geçtiği ince yollardır.
Karın Bölgesi
Vücudun pankreas bezi, mide, bağırsak, karaciğer, safra kesesi gibi organlarını içeren bölümüdür.
Kateter
Vücuda sıvı vermek ya da vücuttan sıvı çekmek için kullanılan esnek ince bir tür tüptür.
Kemik İliği Biyopsisi
Kemik iliğinden alınan örneklerin mikroskopta incelenmesi işlemidir.
Kemoterapi
Kanser hücrelerinin gelişimini durdurmak için ilaç ile yapılan tedavidir.
Klinik Çalışma
Gönüllü insanların katılımıyla yeni tıbbi yaklaşımların etkililik ve güvenliliklerinin araştırıldığı çalışmalardır. Bu çalışmalar ile tarama, koruma, tanı veya tedavi yöntemleri test edilir.
Koloni Uyarıcı Faktörler (KUF)
Kan hücrelerinin yapımını uyaran maddelerdir.
Kolostomi
Kalın bağırsağa, bağırsağın bir kısmı alındıktan sonra dışkının vücudu terk etmesi için vücudun dışarısından oluşturulan açıklıktır.
Lenf
Lenfatik sistemde, enfeksiyonlarla ve diğer hastalıklarla savaşmaya yardımcı olan hücreleri taşıyan berrak sıvıdır.
Lenfatik Sitem
Enfeksiyonlar ve diğer hastalıklarla savaşan beyaz kan hücrelerini üreten, depolayan ve taşıyan doku ve organlardan oluşan yapıdır. Kemik iliği, timus, dalak ve lenf nodları gibi organlardan oluşur.
Lenfosit
Kemik iliğinde yapılan, kanda ve lenf dokusunda bulunan bağışıklıkta rol oynayan bir çeşit beyaz kan hücresidir.
Lokal Terapi
Radyoterapi ve ameliyat gibi, vücudunuzun yalnızca belirli bir bölümünü etkileyen tedavilerdir.
Lumpektomi
Kanserli ve etrafındaki bazı normal dokuların çıkarılması için yapılan işlemdir.
Mastektomi
Memenin ameliyat ile alınmasıdır.
Meme Başı Salgısı
Meme başından gelen sıvıdır.
Menopoz
Bir kadının adet kanamalarının tamamen kesildiği dönemdir.
Merkezi Sinir Sistemi (MSS)
Beyin ve omurilikten oluşan sistemdir.
Miyeloid
Kemik iliğinin bazı özelliklerini gösterme, kemik iliği kaynaklı, kemik iliğiyle ilgili olma durumunu belirtir.
Mol
Melanosit hücre kümeleri ve onları çevreleyen destek dokularından oluşan deri üzerinde kabarık iyi huylu oluşumdur (genellikle deri rengi, kahverengi, ya da taze renkli).
MRI (manyetik rezonans görüntüleme)
Vücudunuzdaki bölgelerin detaylı bir resmini oluşturmak için manyetizma kullanılan bir taramadır.
Negatif sonuç
Bir şey tespit edilemediği anlamına gelir. Örneğin, negatif bir lenf nodu biyopsisi, lenf nodlarında kanser hücresi bulunmadığı anlamına gelir.
Ödem
Vücut hücrelerinde, dokularında veya boşluklarında sıvı birikmesidir. Sıvıların toplandığı vücut bölümünde şişliğe neden olur.
Oral yoldan
İlaç ve diğer maddelerin ağız yoluyla alınmasını ifade eder.
Palyatif bakım
Yaşam kalitesini artırmaya yönelik sunulan tedavidir. Palyatif tedavi, kanserli bir kişinin fiziksel, ruhsal, psikolojik ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlar.
Patoloji
Hastalıklar sonucu organlarda, hücresel düzeyde meydana gelen değişiklikleri inceleyen bilim dalıdır.
Pelvis bölgesi
Karnın kalça kemikleri arasında kalan kısmı.
Peteşi
Toplu iğne başı gibi, kabarık olmayan, deri altında kanama nedeniyle oluşmuş yuvarlak kırmızı noktalardır.
Plazma
Kan hücrelerini taşıyan berrak, sarımsı sıvıdır. Pıhtılaşmayı sağlayan proteinler plazmada yer alırlar.
Port Katater
Kan almak veya kemoterapi ve antibiyotikler gibi ilaçlar dahil olmak üzere çeşitli ilaçları vermek için damarlara kolay erişimi sağlayan bir cihazdır.
Profilaksi
Hastalıkları önleme girişimleridir.
Protez
Vücudun bie bölümünün yerine geçmesi amacıyla üretilen yapay parça.
Radyoloji
Hastalığı teşhis veya tedavi etmek için radyasyon (röntgen gibi) veya diğer görüntüleme teknolojilerinin (ultrason ve manyetik rezonans görüntüleme gibi) kullanılmasıdır.
Relaps
İyileşme periyodunu takiben kanser belirti ve bulgularının geri dönmesidir.
Santral kateter
Göğsünüzdeki damarlardan birine takılan, ince, uzun, içi boş ve esnek bir tüptür. Kemoterapi gibi tedavileri, antibiyotikler, damariçi sıvıları vermek ve test amaçlı kan örnekleri almak için kullanılabilir.
Semptom
Bir kişinin yaşadığı bir hastalığa veya duruma işaret edebilecek fiziksel veya zihinsel sorunlardır.
Sistemik tedavi
Kan dolaşımıyla taşınan maddenin, vücuttaki tüm hücrelere ulaşıp, etkilemesi ile yapılan tedavidir.
Stoma
Vücudun içindeki bir bölgeden dışarıya doğru ameliyat ile oluşturulmuş açıklıktır.
Tarama
Belirtileri yokken hastalığın teşhisi için yapılan test ve işlemlerdir.
Timus
T lenfosit hücrelerinin büyüdüğü ve çoğaldığı lenfatik sistemin parçası olan organlardan biridir. Timus göğüs bölgesinde göğüs tahtasının altındadır.
Total mastektomi
Tüm memenin alındığı ameliyattır. Kolun altındaki bazı lenf düğümleri de çıkarılabilir.Basit mastektomi olarak da bilinir.
Trombosit
Kanda bulunan bir hücre türüdür. Trombositler, vücudun bir yerinde kesik oluştuğunda veya herhangi bir nedenle morarma olduğunda kanın pıhtılaşmasına yardımcı olur. Kemoterapi, kandaki trombosit sayısını geçici olarak azaltabilir ve sizi kanama ve morarmaya daha eğilimli hale getirir.
Ülseratif kolit
Kalın bağırsağın içi yüzeyinde ülserler oluşturan, sürekli iltihaplanma durumudur. Bu durum kendini karın ağrısı, kramplar ve kanlı dışkılama ginbi belirtiler ile gösterir.
Ultraviyole radyasyon (Morötesi radyasyon)
UV ışınım, güneşten gelen görünür enerjinin bir parçası olup deri kanserlerinin en büyük etkenidir.
Yan etkiler
Tedavinin sağlıklı doku ve organları etkilemesiyle oluşan problemlerdir. Kanser tedavisinin yaygın yan etkileri yorgunluk, ağrı, bulantı, kusma, kan hücresi sayımlarında düşme, saç dökülmesi, ve ağız yaralarıdır.
Abdomen
Vücudun pankreas, mide, bağırsaklar, karaciğer, safra kesesi ve diğer organlarını içeren kısmıdır. Karın olarak da bilinir.
Agresif (saldırgan)
Hızla oluşan, büyüyen veya yayılan bir tümör veya hastalığı tanımlar. Ayrıca normalden daha şiddetli veya yoğun olan tedaviyi de tanımlayabilir.
Aksiller Lenf Nodu Diseksiyonu
Koltuk altı bölgesinde bulunan lenf nodlarının (küçük yuvarlak doku kitleleri) ameliyat ile alınmasıdır.
Alopesi
Saç dökülmesi anlamına gelir ve saçın yanı sıra, kaş, kirpikler ve diğer vücut kıllarını da kapsayabilir. Alopesi, kemoterapi gibi bazı kanser tedavilerinin yan etkisi olabilir.
Anestezi
Hissizlik, duyusuzluk halini ifade eder. Hastaların ameliyat veya diğer operasyonlar sırasında ağrı hissetmesini önlemek amacıyla anestezik ilaç ve maddelerle yapılan uygulamalardır. Lokal (bölgesel) anestezi vücudun belirli bir bölgesinde his kaybı oluşturur. Genel anestezi ise çok derin bir uyku gibi hissettiren duyu ve bilinç kaybıdır.
Aspirat
Vücut boşluklarındaki sıvılardan toplanan örneklere denir.
Bademcikler
Boğazın her iki yanında yer alan beyaz kan hücrelerinin oluşturduğu doku kitleleridir.
Benign
Kanserli olmayan, iyi huylu anlamına gelir. Benign tümörler genellikle yavaş büyür ve yayılmaz.
Bilgisayarlı Tomografi (BT)
Vücuttaki bir bölgenin değişik açılardan alınmış ayrıntılı resmi; resimler röntgen makinesine bağlı bilgisayar tarafından oluşturulur. Bilgisayarlı tomografi taraması ve bilgisayarlı aksiyel tomografi taraması (BAT) olarak da bilinir.
Blast
Olgunlaşmamış kan hücrelerine verilen isimdir.
Bronkoskopi
Gırtlak bölgesinden sonraki solunum yollarını ve akciğerleri incelemek, tanı ve tedavi için kullanılan bir çeşit endoskopi yöntemidir.
Dalak
Lenfatik sistemin parçası olan bir organdır. Lenfositleri üretir, kanı süzer, kan hücrelerini depolar, eski kan hücrelerini ortadan kaldırır. Karın boşluğunda midenin sol tarafında yer alır.
Derecelendirme
Tümörün olası büyüme hızı ve yayılma eğilimi hakkında bilgi vermek amacıyla kanser hücrelerini mikroskop altında inceleyerek yapılan sınıflandırma yöntemidir. En uygun tedaviyi planlamak için kanserin derecesini bilmek önemlidir.
Diyafram
Akciğerlerin ve kalbin altında, göğüs kafesini karın boşluğundan ayıran ince kas yapısıdır.
Dışarıdan Işınlama
Yüksek enerjili ışınları kansere hedefleyen makinenin kullanıldığı ışın tedavisi yöntemidir.
Drip
Sıvıları veya kemoterapi gibi ilaçları damlalar halinde damardan verme yoludur. İntravenöz infüzyon olarak da adlandırılır.
Endoskop
İçinde bir ışık ile bir kamera bulunan ince, bükülebilen bir tüptür. Vücudun içine bakmak için kullanılır. Gerçekleştirilen test yöntemine de endoskopi denir.
Eritrosit
Kırmızı kan hücreleridir. Vücudun tüm bölümlerine oksijen taşınmasını bu hücreler sağlar.
Fizyoterapist
Tedavi sırasında ve sonrasında kaslarınızı güçlendirmek, ağrınızı hafifletmek ve hareketinizi iyileştirmek için nasıl egzersiz yapacağınızı öğreterek, yardımcı olan bir sağlık uzmanıdır.
Görüntüleme
Vücut içindeki bölgeleri görüntüleyen incelemelerdir.
Güneş Koruyucusu
Güneşin zararlı ışınlarından deriyi korumaya yardımcı maddedir. Güneş koruyucuları morötesi hem A hem B ışınları geri yansıtır, emer, ve dağıtır. Güneş koruyucuları içeren losyonlar, kremler, jeller deriyi erken yaşlanmadan ve deri kanserine yol açan yıkımlardan korurlar.
HER2+
HER2, meme kanseri hücrelerinin hızla büyümesine neden olan bir proteindir. Normalden daha yüksek HER2 seviyelerine sahip meme kanseri hücrelerine HER2+ (HER2 pozitif) denir.
Hormon Yerine Koyma Tedavisi
Vücutta üretilen hormonların yeterli olmadığı durumlarda, doğal hormonların yerini almak için hormonlarla yapılan tedavidir.
İleostomi
Bazı bağırsak kanseri ameliyatlarından sonra, ince bağırsağın (ileum) karın derisine ağızlaştırılmasıdır. Bağırsak içeriklerini biriktirmek için açıklığın (stoma) üzerine bir torba takılır.
İmmün Sistem
Vücudu enfeksiyonlara ve hastalıklara karşı koruyan karmaşık organ, hücreler ve yaptıkları maddeler ağıdır.
İnce İgne Aspirasyonu
Doku veya sıvının mikroskop altında incelenmek üzere vücuttan ince bir iğne ile çıkarılması işlemidir.
İnsidans
Risk altındaki sağlıklı kişilerin belirli sürede, belirli bir hastalığa yakalanma olasılığını gösteren ölçüttür.
İntramüsküler Enjeksiyon (IM)
İlaçların kas içine verilmesi işlemidir.
İnvaziv Kanser
Geliştiği dokunun ötesine yayılan, etrafındaki sağlıklı dokulara doğru büyüyen kanserdir. İnfiltre eden kanser olarak da bilinir.
Kan Beyin Bariyeri (Engeli)
Çok yakın aralıklı hücrelerden oluşan ve zararlı maddelerin beyne ulaşmasını önlemeye yardımcı olan bir kan damarları ve doku ağıdır.
Kanser
Anormal hücrelerin kontrolsüz bir biçimde bölünerek çoğaldığı hastalıklara verilen isimdir. Kanser hücreleri kan ve lenf yollarıyla vücudun diğer kısımlarına yayılırlar.
Karsinojen
Kanser oluşumuna sebep olan herhangi bir etkeni ifade eder.
Kemik İliği
Kemiklerin ortasında yer alan; beyaz, kırmızı kan hücreleri ve plateletleri üreten yumuşak, süngersi dokudur. Kan hücrelerinin geliştiği yerdir.
Kemik İliği Nakli
Zarar görmüş kemik iliği kök hücrelerinin yerine hastanın kendisinden ya da gönüllü vericiden alınan kök hücrelerin verilmesi işlemidir.
Kist
Vücudun herhangi bir yerinde oluşabilen kapalı, kese benzeri bir doku cebidir. İçi sıvı, irin, hava veya başka bir maddeyle dolu olabilir.
Klinik Evre
Ameliyat öncesinde yapılan testlerle kanserin değerlendirilmesidir (vücuttaki kanserin miktarı veya yayılması). Bunlar fiziksel muayeneler, görüntüleme testleri, laboratuvar testleri (kan testleri gibi) ve biyopsileri içerir.
Kolonoskop
Kalın bağırsağın içini incelemeye yarayan; ince, ışıklı tüptür.
Kötü Huylu (habis, malign)
Yakın dokuları işgal etme eğiliminde ve vücudun diğer bölümlerine yayılma özelliği gösteren kanserli hücreleri tanımlar.
Lenf Düğümleri (lenf bezleri)
Bağışıklık sisteminin bir parçası olan küçük fasulye şeklinde bir yapıdır. Atık sıvı, atık ürünler ve zarar görmüş hücreleri boşaltırlar. Vücudun enfeksiyon ve hastalıklarla savaşmasına yardımcı olan beyaz kan hücrelerini içerirler.
Lenfödem
Lenf birikimine bağlı şişliktir. Kanserin lenfatik sistem yoluyla sıvı boşaltımını engellemesi halinde ortaya çıkabilir. Ayrıca, lenfatik boşaltım sisteminin giriş kısmı ameliyatla alınmışsa veya radyoterapi gibi kanser tedavilerinden zarar görmüşse de bu durum oluşabilir.
Lob
Bir organın, örneğin karaciğer, akciğer, göğüs, tiroid, ya da beynin, bir bölümünü ifade eder.
Lomber Ponksion
Omurganın alt kısmına iğne ile girilerek beyin omurilik sıvısının alınmasıdır.
Malignan
Kanserli anlamına gelir. Malignan tümörler, vücudun farklı bölgelerine yayılma özelliğine sahiptir.
Melanom
Melanositlerin (deriye rengini veren maddeleri üreten hücreler) kontrolsüz bir şekilde bölünüp çoğalması sonucunda meydana gelen deri kanseridir.
Meme Rekonstrüksiyonu
Meme alınma ameliyatı sonrasında meme şeklini yeniden oluşturmak için yapılan cerrahi işlemdir.
Mens Döngüsü
İki adet dönemi arasında geçen aylık hormonal değişim döngüsüdür.
Metastaz
Kanser hücrelerinin ilk oluştukları yerden vücudun başka bir yerine yayılması durumudur.
Miyelojen
Kemik iliği ile ilgili, oradan köken alan, orada meydana gelen demektir. Bazen miyeloid ile aynı anlamda kullanılır.
Moleküler Test
Bir doku, kan veya diğer vücut sıvısı örneğindeki belirli genleri, proteinleri veya diğer molekülleri belirleyen bir laboratuvar testidir. Kanserin teşhis ve tedavisinde de kullanılır.
Multidisipliner ekip (MDT)
Hastayla ilgilenecek kişilerden oluşan ekibe verilen isimdir. MDT, doktorları, hemşireleri ve diğer sağlık uzmanlarını içerir.
Neoadjuvan tedavi
Ana tedaviden önce uygulanan tedavidir. Ameliyattan önce tümörü küçültmek ve ameliyatı kolaylaştırmak veya daha etkili kılmak için kemoterapi uygulamak neoadjuvan tedavi örneğidir.
Ön ilaç (ön ilaç uygulaması)
Bir test veya tedavi öncesinde verilen ilaçları belirtir. Örneğin, kemoterapiye başlamadan önce, kusma hissini (bulantı) önlemeye yardımcı olmak için bir ön ilaç verilebilir.
Orşiektomi (Orşidektomi)
Testislerden birinin operasyonla alınmasıdır. Her iki testis de alındığında, buna bilateral orşiektomi denir.
Pap testi
Rahim ağzından mikroskop altında incelenmek üzere hücre toplanmasıdır. Kanser olabilecek, kansere yol açabilecek değişiklikleri tespit etmek için kullanılır. Enfeksiyonlar, iltihaplanma gibi kanser dışı durumların bulunmasına yardımcı olabilir. Pap yayması olarak da bilinir.
Patolojik evre
Kanserli dokunun ameliyatla alınması ve incelenmesi sonrası elde edilen bilgilerle kanserin değerlendirilmesidir.
Periferik kök hücre nakli
Kanser tedavisi sırasında yok edilen kan yapıcı hücreleri, yerine koyma yöntemidir. Kemik iliğindeki kök hücrelere benzeyen ama dolaşımda bulunan olgunlaşmamış kan hücreleri tedavi sonrası verilerek kemik iliğinin toparlamasına ve sağlıklı kan hücreleri üretmesine yardımcı olunur. Nakil, otolog, yani şahsın önceden alınmış ve saklanmış kemik iliğininin nakledilmesi veya allojenik, yani başkası tarafından bağışlanmış iliğin kullanılması ya da sinjenik, yani tek yumurta ikizi tarafından verilen iliğin aktarılması şeklinde olabilir. Periferal kök hücre desteği olarak da bilinir.
Plastik cerrah
Kazalar, doğumsal eksiklikler, ya da hastalık tedavileri sonucunda oluşan izleri ve şekil bozukluklarını azaltmada uzmanlaşmış cerrahtır.
Polip
Mukozadan organ boşluğuna doğru çıkan büyümelerdir.
Pozitif sonuç
Bir şeyin tespit edildiği anlamına gelir. Örneğin, pozitif bir lenf nodu biyopsisi, lenf nodlarında kanser hücresi bulunduğu anlamına gelir.
Progesteron
Adet döngüsü ve hamilelikte rol oynayan vücut tarafından üretilen bir hormon türüdür. Progesteron laboratuvarda da yapılabilir. Bir tür doğum kontrol yöntemi olarak veya adet bozukluklarını, kısırlığı, menopoz semptomlarını ve diğer durumları tedavi etmek için kullanılabilir.
Radikal mastektomi
Göğsün, göğüs duvar kaslarınını, ve koltuk altındaki bütün lenf düğümlerinin alındığı meme kanseri ameliyatıdır.
Radyonüklid tarama
Kanserli hücrelerin bulunduğu alanlar da dahil olmak üzere vücüdun iç bölgelerinin tarama resimlerini oluşturan bir sistemdir. Kişiye damar ya da ağız yoluyla küçük miktarda radyoaktif bir madde verilir, tarayıcı (scanner) isimli cihaz istenilen organda radyoaktivite ölçümü yapar. Radyonüklid taraması hastalığı teşhis etmek, evrelemek ve izlemek için kullanılır.
Remisyon
Kanserin belirti ve bulgularında azalma ya da kaybolmadır. Kısmi remisyonda belirti ve bulgular tamamen kaybolmaz. Tam remsiyonda ise, kanser vücutta olsa bile, kanserin tüm belirti ve bulguları kaybolur.
Segmental mastektomi
Kanserin, etrafında bir kısım normal dokunun, tümör altındaki kas zarının ve genellikle de koltuk altındaki bazı lenf düğümlerinin de alındığı ameliyattır. Parsiyel (kısmi) mastektomi olarak da bilinir.
Sentinel (nöbetçi) lenf nodu biyopsisi
Tümörün hemen yanından verilen boya ya da radyoaktif maddeyle tümörün ilk yayılım yolunda yer alan lenf düğümlerinin (sentinel lenf düğümleri) belirlendiği ve tümör olup olmadığının tespiti için çıkartıldığı yöntemdir.
Sitotoksik
Hücreler için toksik anlamına gelir.
Subkutan enjeksiyon (SC)
Deri altına verilen enjeksiyondur.
Tedavi döngüsü
Bir tedavi seansı ve bir dinlenme periyodunu belirtir. Kemoterapi gibi bazı kanser tedavileri döngüler halinde uygulanır. Bir döngüde, size kemoterapi uygulanan zaman ve bunu takiben kemoterapiye tekrar başlamadan önceki dinlenme periyodu yer alır. Bir tedavi kürü, bir dizi döngüden oluşur.
Tıbbi onkolog
Kanser tanı ve tedavisinde uzmanlaşmış hekimdir.
Trakeostomi
Bazı gırtlak kanseri ameliyatlarından sonra, hastanın soluk borusuna nefes alabilmesi için bir açıklık oluşturulmasıdır.
Tümör
Hücreler olması gerekenden daha fazla bölündüğünde ortaya çıkan veya gerektiğinde ölmeyen anormal doku kütlesidir. Tümörler, benign (kanserli olmayan) veya malignan (kanserli) hücrelerden oluşabilir.
Ultrason taraması
Vücudun içindeki doku ve organları görüntülemek için yüksek enerjili ses dalgalarının kullanıldığı bir yöntemdir.
Ürostomi
Bazı ameliyat türlerinden sonra, üriner sistemin (mesane ve böbrekler) karın derisine ağızlaştırılmasıdır. İdrarı biriktirmek için açıklığın (stoma) üzerine bir torba takılır.
Adenokarsinoma
Vücudun çoğu organının oluşturucu parçaları olan glandüler yapılardan (salgı bezleri) kaynaklanan kötü huylu bir kanserdir.
Ailevi Polipozis
Kalın bağırsak ve bağırsağın son kısmının duvarlarında oluşan çok sayıda polipin (kabarıklık-çıkıntı) yer aldığı kalıtsal bir durumdur. Bağırsak kanseri riskini artırır. Ailevi adenomatöz polipozis olarak da bilinir.
Akut
‘’Hızlı başlayan’’ ya da ‘’kısa süreli’’ hastalıkları, bazen de her iki durumu birden tanımlamak için kullanılan terimdir.
Ameliyat Edilemez
Kanserin ameliyatla alınamaması durumudur. Bu durum, kanserin vücutta, ameliyatın mümkün olmadığı veya alınmasının çok riskli olacağı bir bölüme yayılmış olduğu anlamına gelebilir.
Antibiyotik
Bakterilerin ve diğer mikroorganizmaların neden olduğu enfeksiyonları tedavi etmek için kullanılan ilaçlardır.
Atipik Hiperplazi
Hücrelerin mikroskop altında olağandışı göründüğü ve sayılarının arttığı iyi huylu (kanser olmayan) bir durumdur.
Bağışıklık Sistemi
Vücudunuzun doğal savunma sistemidir. Enfeksiyon ve hastalıklardan korunmaya yardımcı olur.
Beyaz Kan Hücreleri
İçinde hemoglobin içermeyen kan hücrelerini belirtir. Bu hücreler de kemik iliğinde yapılır ve vücudun enfeksiyonlarla ve diğer hastalıklarla mücadelesinde yardımcıdırlar.
Biyolojik Tedaviler/Terapiler
Kansere karşı vücut savunma mekanizmalarını harekete geçiren ve tedavi için canlı organizmalardan üretilen maddeleri kullanan tedavileri ifade eder. Kanser hücresini hedef alan tedaviler ve immunoterapi en çok uygulanan biyolojik tedavilerdir.
Böbrekler
Karın boşluğunda yer alan kanı temizleyen organ çiftidir. Eritropoetin (kırmızı kan hücresi yapımını uyaran bir madde) üretir ve kan basıncının düzenlenmesinde rol alır.
Çekirdek İğne Biyopsisi
Mikroskop altında incelenmek üzere bir doku örneğinin geniş bir iğne ile çıkarılmasıdır.
Damar İçi Uygulama
İlaç ya da diğer sıvıların hastaya damar yoluyla verilmesidir.
Destekleyici Bakım
Yan etki ve komplikasyonları önlemek, kontrol etmek, kanser hastalarının konforlarını ve yaşam kalitelerini iyileştirmek için yapılan kanser tedavisi dışındaki uygulamalardır.
Diyare
Sık ve sulu bağırsak hareketleridir
Doğurganlık
Doğurma yeteneğidir.
Ekimoz
Kan damarları hasarı nedeniyle deri veya dokulara sızan kanın neden olduğu küçük morluklardır (çürüklerdir).
Enjektör Pompası
İlaçları yavaş yavaş kan dolaşımına veya derinin hemen altındaki dokuya ileten küçük bir pompadır.
Evre
Kanserin vücutta gelişme ve yayılma derecesidir.
Gastroenterolog
Sindirim sistemi bozukluklarının teşhis ve tedavisinde uzmanlaşmış hekimdir.
Graft-konakçıya Karşı (Graft vs Host) Hastalığı
Nakledilen kemik iliğinin ya da ilik dışındaki kök hücrelerinin kişinin dokularına karşı geliştirdiği tepkilerdir.
Hedefe Yönelik Tedavi
Belirli kanser hücresi türlerini tanıyan ve bunlara saldıran ilaç veya diğer maddeleri kullanarak, sağlıklı hücrelere daha az zarar veren bir tür tedavidir.
Histerektomi
Rahmin alındığı ameliyattır.
Hormonlar
Vücuttaki iç salgı bezlerinden kana geçerek, belirli hücrelerin veya organların eylemlerini kontrol eden maddelerdir.
İlerleme (veya İlerlemiş)
Kanserin büyüdüğü veya yayılmaya devam ettiği anlamına gelir.
İmmünoterapi
Vücudun kanser, enfeksiyon ve diğer hastalıklarla savaşmasına yardımcı olan, bağışıklık sistemini uyarmak veya bastırmak için maddelerin kullanıldığı bir tür tedavidir. Bazı biyolojik tedaviler büyümelerini durdurmak için kanser hücrelerine doğrudan müdahale ederler. Ayrıca bazı kanser tedavilerinin sebep olabileceği yan etkileri azaltmada kullanılabilirler. İmmünoterapi, biyolojik tedavi, biyoterapi, biyolojik yanıt değiştirme terapisi olarak da adlandırılır.
İndolan Lenfoma
Yavaş büyüme ve yayılma eğilimi gösteren lenfomalardır. Düşük dereceli lenfoma olarak da adlandırılır.
İnsizyon
Ameliyat ile cilde, dokuya veya organa yapılan kesme işlemidir.
İntraperitoniel Kemoterapi
Kanser tedavisinde kullanılan ilaçların ince bir tüp yoluyla doğrudan karın boşluğuna konulduğu tedavidir.
İnvazyon
Kanser hücrelerinin başlangıç dokusundan diğer doku ve organlara yayılmasıdır.
Kan Sayımı
Vücudunuzdaki birçok durumu teşhis etmek ve izlemek için kanınızdaki trombosit, kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin sayısını ölçmeye yönelik rutin bir kan testidir. Tam kan sayımı (TKS) da denir.
Karaciğer
Karın boşluğunun sağ üst kısmında yer alan organdır. Kanı temizler ve safra salgılayarak sindirime yardımcı olur.
Karsinom
Deride, iç organları kaplayan veya örten dokularda başlayan kanserlerdir.
Kemik İliği Aspirasyonu
Genellikle kalça kemiği, göğüs kemiği veya uyluk kemiğinden küçük bir kemik iliği örneğinin alınması işlemidir.
Kemoradyasyon
Kemoterapiyi radyasyon terapisi ile birleştiren tedavidir. Kemoradyoterapi olarak da bilinir.
Kısırlık (İnfertilite)
Bir çiftin 12 ay boyunca düzenli cinsel ilişkiye girdiği ve korunma yöntemi uygulamadığı halde hamile kalamama durumudur.
Kök Hücre
Diğer hücre türlerinin geliştiği hücredir.
Kolorektal
Kalın bağırsak ve kalınbağırsağın son bölgesiyle (rektum) ilgili durumlardır.
Laparotomi
Karın ön duvarın cerrahi kesi ile açılmasıdır.
Lenfanjiyogram
Lenfatik sistemin röntgen filmidir. Lenfatik kanallara verilen boya bütün sistemi gezer. Boya filmlerde lenfatik kanalların ve organların sınırlarını belirginleştirir.
Lenfoma
Lenfatik sistemde gelişen kanserlere verilen isimdir.
Lobül
Lobun küçük alt birimleridir.
Lösemi
Kemik iliği gibi kan hücrelerini oluşturan dokuda başlayarak, çok sayıda anormal kan hücresinin üretilmesine ve kan dolaşımına girmesine neden olan kanserdir.
Mamogram
Meme röntgenidir. Görülemeyecek ya da hissedilemeyecek kadar küçük olabilen kanserleri tespit etmeye yardımcı olabilir.
Melanosit
Melanin denilen deriye rengini veren maddeleri üreten ve taşıyan hücrelerdir.
Memeyi Muhafaza Eden Cerrahi
Memenin tamamının alınmayıp yalnızca kanserin alındığı ameliyattır. Lumpektomi (sadece yumrunun alınması), segmental mastektomi (kanser dokusu nun etrafındaki bir kısım dokuyla ve altındaki kas dokusu zarıyla alınması) gibi tipleri vardır.
Menstrüasyon (adet kanaması)
Rahimden adetsel kan ve doku atımıdır. Menopoza kadar, menstrüasyon, hamilelikler dışında yaklaşık 28 günde bir meydana gelir.
Mikrokalsifikasyon
Memede, hissedilemeyen ama ancak meme filminde gösterilebilen kalsiyum birikmesi. Kalsiyum görüntülerinden oluşan kümeler kanserin varlığına işaret edebilir.
Modifiye Radikal Mastektomi
Memenin, koltuk altındaki bazı lenf düğümlerinin, göğüs kasları üzerindeki zarın ve bazen de göğüs duvarı kaslarının bir kısmının alındığı meme kanseri ameliyatıdır.
Monoklonal Antikor
Kanser hücrelerinin vücuttaki yerlerini tespit edip bağlanabilen laboratuvarda üretilmiş proteinlerdir. Birçok monoklonal antikor kanser tespit etmede ve tedavide kullanılmaktadır. Her biri kanser hücreleri üzerindeki değişik bir proteini tanımaktadır. Monoklonal antikorlar kendi başına kullanılabildikleri gibi ilaçlar, toksinler, ya da radyoaktif maddeleri tümörlere direkt olarak taşımak için kullanılabilirler.
Mutasyon
Hücre DNA'sında meydana gelen herhangi bir değişikliktir. Mutasyonlar, hücre bölünmesi sırasındaki hatalardan veya DNA'ya zarar veren çevredeki maddelere maruz kalmaktan oluşabilir. Mutasyonlar zararlı, faydalı ya da etkisiz olabilirler. Eğer sperm ya da yumurtayı oluşturan hücrelerde oluşurlarsa diğer kuşaklara aktarılabilirler. Bazı mutasyonlar kansere ya da başka hastalıklara sebep olabilir.
Nüks etme
Kanserin tekrarlaması durumudur. Kanser, ilk (primer) tümörle aynı yerde veya vücuttaki başka bir yerde tekrar oluşabilir.
Onkoloji
Kanser tanı ve tedavisinde uzmanlaşmış tıp alanıdır.
Over
Kadında yumurtanın oluştuğu bir çift üreme organıdır. Kalça boşluğunda rahmin her iki yanında yer alırlar.
Patolog
Hücre ve dokuları mikroskop altında inceleyerek hastalıkları tanımlamada uzmanlaşmış hekimdir.
Pediyatrik
Çocuklarla ilgili olan durumlar için kullanılır.
PET (pozitron emisyon tomografisi) taraması
Düşük doz radyoaktif glukoz (bir şeker türü) kullanılarak vücudun farklı bölgelerindeki hücrelerin cevabını belirleyen bir görüntüleme yöntemidir. Bir kanseri doğru olarak tanımlamak ve vücudun diğer bölgelerine yayılımını değerlendirmek için kullanılabilir.
Platelet
Kanamayı durdurmak için pıhtı oluşumunda rol alan kan hücresi tipidir. Trombosit olarak da bilinir.
Pompa
Belirli bir oranda kontrollü bir şekilde sıvı vermek için kullanılan cihazdır. İlaçların (kemoterapi ilaçları, ağrı kesiciler) ve besin maddelerinin verilmesinde kullanılır.
Primer kanser
Bir şeyin tespit edildiği anlamına gelir. Örneğin, pozitif bir lenf nodu biyopsisi, lenf nodlarında kanser hücresi bulunduğu anlamına gelir.
Prognoz
Bir hastalığın olası sonuç veya seyri; iyileşme şansı ya da tekrarlama riskidir.
Radyasyon onkoloğu
Kanser tedavisinde ışın tanı ve tedavi yöntemlerinde uzmanlaşmış hekimdir.
Radyoterapi
Kanser hücrelerini öldürmek ve tümörleri küçültmek için x-ışınları, gama ışınları, nötronlar, protonlar ve diğer kaynaklardan yüksek enerjili ışın kullanımıdır.
Risk faktörleri
Bir kişinin bir hastalığı geliştirmesiyle ilgili riskini arttıran şeylerdir. Kanser için risk faktörlerinin bazı örnekleri yaş, ailede belirli kanser öyküsü, tütün ürünlerinin kullanımı, radyasyona veya belirli kimyasallara maruz kalma, belirli virüs veya bakterilerle enfeksiyon ve bazı genetik değişikliklerdir.
Sekonder kanserler (veya ikincil),
Birincil kanserden yayılmış vücudun başka bir bölümünde gelişen kanserlerdir.
Sigmoidoskop
Kalın bağırsağın içini incelemek için kullanılan ince ışıklı tüp benzeri alettir.
Splenektomi
Dalağı ameliyat ile çıkarma işlemidir.
Tanı
Bir kişinin sahip olduğu semptom ve bulgulara dayanarak kişinin hastalık ya da durumunun belirlenmesini içeren tıbbi işlemlerdir. Bir sağlık öyküsü, fizik muayene ve kan testleri, görüntüleme testleri ve biyopsiler gibi testler tanı koymaya yardımcı olmak için kullanılabilir.
Terapi
Tedavi anlamında kullanılan başka bir kelimedir.
Torasik
Göğüs ile ilgili durumları ifade eder.
Transfüzyon
Kan bileşenlerinin ya da tam kanın damar yoluyla dolaşıma verilmesi işlemidir. Kullanılan kan başka bir kişi tarafından bağışlanmış, ya da hastadan daha önceden alınmış ve depolanmış olabilir.
Tümör belirteçleri
Bazı kanser türlerinin ürettiği proteinlerdir. Bunlar kanda tespit edilebilir ve doktorların kanseri teşhis etmesine ve tedavilerin ne kadar başarılı olduğunu görmelerine yardımcı olabilir.
Ultrasonografi
Gönderilen ses dalgalarının vücuttaki doku ve organlardan değişik yansımalarına bağlı olarak bilgisayar tarafından resmedilmesidir.
X-ışını
Yüksek enerjili radyasyon tipidir. Düşük dozlarda, x-ışınları vücudun içerisinin resimlerini çekerek hastalıklara tanı koymada kullanılır.
