Kanser Tedavisi Esnasında ve Sonrasında Beslenme

Kanser Tedavisi Esnasında ve Sonrasında Beslenme

Medikal Onkoloji Uzmanı Doç. Dr. Ali Murat Sedef tarafından kaleme alınmıştır.

Onkoloji alanındaki bilimsel gelişmeler ışığında, kemoterapi tedavilerinin yanında günümüzde immünoterapi, moleküler hedefli ilaçlar ve gen tedavileri gibi farklı birçok tedavi yöntemi geliştirilmiştir. Bu tedavi seçeneklerinin her biri ayrı ayrı vazgeçilmez önemde olup tedavi seçimleri ve sıralamaları, bireyselleştirilmiş tedavi stratejileri ışığında her hastaya özgü bir şekilde planlanmaktadır. Bu modern yaklaşımlar önemini korurken, şüphesiz onkolojik tedavi planlarının olmazsa olmazlarından biri de beslenme olarak öne çıkmaktadır.

Kanser tedavisi sırasında günlük beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesinin yanında ek besin ürünlerinin ve vitaminlerin kullanımı merak edilen konular arasındadır. Tedavisi tamamlanmış ve takiplerine devam eden hastaların da beslenmelerinde aynı özeni sürdürmeleri gerekmektedir. Bu yazıda bu konulara değinilecektir.

Kemoterapi Tedavisi Sırasında Beslenme

Kemoterapi tedavileri süresince gerek kullanılmasını istemediğimiz gerekse daha fazla tüketilmesini teşvik ettiğimiz besinler ve beslenme modelleri bulunmaktadır.

•Tedavi sürecinde kemoterapi ile etkileşimi muhtemel olan greyfurt ve nar tüketiminin kısıtlanması özellikle önemlidir.

•Sıvı alımının artırılması, kemoterapi sırasında oluşabilecek yan etki sıklığını azaltabilir.

•Kemoterapi ile oluşan tat alma bozukluklarını nane ve karanfil tüketimi ile azaltmak mümkündür.

•Halk arasındaki söylemlere konu olan ve sıklıkla sorulan şeker tüketimi ise bilinenin aksine tümör büyümesi ya da tedavi başarısızlığı ile ilişkili değildir; ilişkili olduğunu gösteren bilimsel veri bulunmamaktadır.

•Öğünlerde yüksek kalori ve protein içeren gıdalara yer verilmelidir.

•Bulantı giderici özelliğinden faydalanmak amacı ile tuzlu atıştırmalıklar kullanılabilir.

•Yine toplumumuzda oldukça ilgi gören fitoterapi (bitkisel destek tedavisi) başlığı altında uygulanan bilinçsiz bitkisel ürünler, başta böbrek ve karaciğer yetersizliği olmak üzere organ yetersizliklerine ve ölüme kadar varabilen tehlikelere neden olabilmektedir. Tıbbi onkoloji uzmanının önermediği ya da güvenli bulmadığı ürünlerin kullanılmaması, tedavi başarısı için oldukça önemlidir.

Beslenmesinin yetersiz olduğu doktor tarafından tespit edilen kemoterapi tedavisi altındaki hastalar için, normal kalori ve vitamin sınırına ulaşmak amacı ile yine doktorun önerdiği sınırlar içerisinde ek beslenme desteği sağlanabilir.

Yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanması tedavi başarısı için oldukça önemlidir. 1,2

Kanser Tedavisi Sırasında Gıda Takviyesi Kullanımı

Sıklıkla sorulan ek vitamin desteği konusunda ciddi bir bilgi kirliliği yaşanmaktadır. Eksikliği saptanmadığı sürece vitamin desteği sağlamak gerekli değildir.

• Kanser Tedavisinde C Vitamini, E Vitamini ve A Vitamini Kullanımı

Antioksidan olarak bilinen vitamin C, vitamin E ve vitamin A vitamin takviyelerinin kanser hastalarında kullanımının hastalık ilerleyişini hızlandırdığını, yine antioksidan kullanımı ile sindirim sistemi kanserleri riskinin arttığını gösteren çalışmalar bulunmaktadır Yüksek doz vitamin C kullanımı ile ilgili kanıtlar da günlük pratiği değiştirecek olumlu sonuçlar içermemektedir.3 Tedaviniz süresince doktorunuza danışmadan hiçbir vitamin takviyesi almamanız önemlidir.

• Kanser Tedavisinde Probiyotik (Yararlı Bakteri) Kullanımı

Probiyotik (yararlı bakteri) kullanımı merak edilen bir diğer konudur. Bu yararlı bakteriler, savunma hücrelerinin sayı ve aktivitelerinde iyileşme sağlar ve ağız, sindirim sistemi gibi boşlukların içini döşeyen mukozaların korunmasında önemli olan immünglobulin A (IgA) üretimini arttırır. Bu bilgiler göz önüne alındığında kemoterapi/radyoterapi ya da immünoterapi tedavisi almakta olan kanser hastalarına probiyotik (yararlı bakteri) verilmesinin tedavi yan etkilerinde azalma ya da tedavi etkinliğinde artma ile sonuçlanabileceği düşünülmüş ve bu yönde çalışmalar yapılmıştır. Özellikle baş-boyun kanserleri ve sindirim sistemi kanserlerinde mukoza bariyeri hasarının azaltılabileceği yönünde veriler elde edilmiştir. Ancak her bir kanser türünün farklı olduğu ve probiyotik kullanımının bilimsel veriler ışığında sadece doktor kontrolünde kabul edilebileceği unutulmamalıdır.4

• Kanser Tedavisinde Omega-3 Kullanımı

Omega-3 kullanımının kemoterapi etkinliğini azaltabileceği yönünde çalışmalar vardır. Bu sebeple beslenme eksikliği olan hastalar dışında, hekim ayrıca önermediği sürece kullanımı uygun değildir.5

• Kanser Tedavisinde D Vitamini Kullanımı

Vitamin D düşüklüğünün meme, bağırsak, prostat, akciğer kanser gelişim riskini arttığı bilinmektedir. Ancak vitamin D ile ilgili yapılan çalışmalarda, vitamin D düşüklüğünün kanserle ilişkili ölüm oranları artırmasına rağmen, takviyesinin kanser gelişim riskinde azalma sağlamadığı gösterilmiştir.6 Kanser hastalarında olumlu etkisinin olduğunu gösteren çalışmaların yanında etkisiz olduğunu gösteren çalışmalar da yayınlanmıştır. D vitamininin yüksek dozlarda vücutta biriktiği ve toksik yani kişiye zarar verebilecek doza ulaşabildiği unutulmamalıdır. Bu nedenle, kandaki düzeyi ölçülmeden ve düşüklük saptanmadan hekim önerisi dışında kullanılması faydadan çok zarara neden olabilmektedir.

Kemoterapinin yanı sıra immünoterapi ve moleküler hedefli ilaçlar gibi tedaviler uygulanırken de beslenme alışkanlıklarına dikkat edilmeli, yeterli ve dengeli beslenilmelidir. Tedavilerin olası ilaç etkileşimlerinden korunmak için başka sebeplerle kullanılan ilaçların onkoloji uzmanı hekime bildirilmesi önemlidir. Tedavileri tamamlanan hastaların özellikle hastalık nüksünün engellenmesi ve sağlıklı yaşamın sürdürülmesi amacı ile beslenme alışkanlıklarını, tedavi sırasındaki gibi özenle devam ettirmeleri gerekir.

 

Sonuç

Sağlıklı ve dengeli beslenmenin kanser gelişiminin önlenmesindeki rolü bilinmektedir. Sağlıklı bir yaşam için lif içeriği zengin, sebze ve meyve ağırlıklı; daha kısıtlı miktarda kırmızı et ve tercihen beyaz et tüketilen bir beslenme düzeni uygulanmalıdır. Dengeli beslenmenin yanı sıra düzenli egzersiz yaşamın bir parçası haline getirilmelidir.

 

Referanslar:

1)de van der Schueren MAE, Laviano A, Blanchard H et al. Systematic review and meta-analysis of the evidence for oral nutritional intervention on nutritional and clinical outcomes during chemo(radio)therapy: current evidence and guidance for design of future trials. Ann Oncol. 2018 May 1;29(5):1141-1153

2)Halteren HK, Jatoi A, .Cancer and the Nutritional Status. ESMO Handbook of Nutrrition and Cancer. Viganello-Lugano. ESMO Press;2011.p 28-33.

3)E Klimant , H Wright , D Rubin at al: Intravenous vitamin C in the supportive care of cancer patients: a review and rational approach. Curr Oncol. 2018 Apr;25(2):139-148. doi: 10.3747/co.25.3790. Epub 2018 Apr 30.)

4)Agata Górska , Dawid Przystupski , Magdalena J Niemczura , Julita Kulbacka. Probiotic Bacteria: A Promising Tool in Cancer Prevention and Therapy. Curr Microbiol. 2019 Aug;76(8):939-949. doi: 10.1007/s00284-019-01679-8. Epub 2019 Apr 4.

5)Sarah Hanson , Gabrielle Thorpe , Lauren Winstanley at al: Omega-3, omega-6 and total dietary polyunsaturated fat on cancer incidence: systematic review and meta-analysis of randomised trials. Br J Cancer 2020 Apr;122(8):1260-1270. doi: 10.1038/s41416-020-0761-6. Epub 2020 Feb 29.

5)Sarah Hanson , Gabrielle Thorpe , Lauren Winstanley at al: Omega-3, omega-6 and total dietary polyunsaturated fat on cancer incidence: systematic review and meta-analysis of randomised trials. Br J Cancer 2020 Apr;122(8):1260-1270. doi: 10.1038/s41416-020-0761-6. Epub 2020 Feb 29.

6)Sang-Min Jeon, Eun-Ae Shin. Exploring vitamin D metabolism and function in cancer. Exp Mol Med. 2018 Apr 16;50(4):1-14. doi: 10.1038/s12276-018-0038-9.