Kansere Bağlı Yorgunluğa Karşı Altın Değerinde Öneriler
Kanser tanısı alan ya da tedavi gören kişilerin zayıf, halsiz, tükenmiş veya "bitmiş" hissetme olarak tanımladığı yorgunluğa kansere bağlı yorgunluk denir. Bu durum kanser tedavisi gören kişiler arasında yaygın olarak görülür, hastaların %80 ila %100’ü yorgunluk yaşamaktadır. Kanser hastalarının hissettiği yorgunluk, günlük yaşamın yorgunluğundan ve kişinin kansere yakalanmadan önce yaşadığı yorgunluk hissinden farklıdır.1
Bazı kişiler düşünemeyecek, yemek yiyemeyecek, tuvalete yürüyemeyecek, hatta televizyonun uzaktan kumandasını kullanamayacak kadar yorgun hissedebilir. Dinlenmek kısa bir süreliğine işe yarayabilir ama yorgunluk hissini ortadan kaldırmaz ve sadece küçük bir aktivite bile yorucu olabilir.1
Kansere Bağlı Yorgunluğun Nedenleri1
Kansere bağlı yorgunluk kanserin türüne, evresine, tedavi süresine ve kişinin yaşına bağlı olarak hafif, orta veya şiddetli olabilir. Aşağıdaki gibi nedenlerden dolayı ortaya çıkabilir:2
● Kanser hastalığı ya da tedavileri
● Anemi (kansızlık), mide bulantısı, bağırsak sorunları gibi durumlar
● Kan değerleri ve/veya hormon düzeylerinde değişiklikler
● Yeterince sağlıklı ve dengeli beslenememek
● Depresyon ve anksiyete dahil olmak üzere stres ve ruh hali değişiklikleri
● İyi uyuyamamak
● Fiziksel aktivite eksikliği
● Enfeksiyon, diyabet, artrit (kronik ve ilerleyici özelliği bulunan bir eklem hastalığı) ve kalp rahatsızlıkları gibi diğer sağlık sorunları
Kansere Bağlı Yorgunluğun Belirtileri
Kansere bağlı yorgunluk belirtileri çok geneldir ve yorgunluk dışında başka durumlardan dolayı da bu belirtiler görülebilir. Kansere bağlı yorgunluğunuz varsa yaşayabileceğiniz bazı semptomlar şunlar olabilir:3
● Bütün gün yatakta kalmak isteyecek kadar enerji eksikliği yaşamak
● Çok az aktivite yapıldığında ya da hiç yapılmadığında bile dinlenme ihtiyacı hissetmek
● Uyku sorunları yaşamak
● Sabahları kalkmakta zorlanmak
● Endişeli, üzgün veya depresif hissetmek
● Kas ağrıları yaşamak
● Duş almak veya yatağınızı toplamak gibi küçük işleri yaptıktan sonra nefessiz kalmak
● Sadece televizyon izlerken ya da bir arkadaşınızla konuşurken bile konsantre olmakta güçlük çekmek
● Net düşünmek veya kolay karar vermekte zorlanmak
● Cinselliğe karşı ilgi kaybı yaşamak
Yorgunluk aynı zamanda ruh halinize ve düşüncenize de aşağıdaki şekillerde yansıyabilir:4
● Depresif ve/veya kaygılı ruh hali hissetmek
● Motivasyon eksikliği yaşamak
● Olumsuz düşünmek
● Sinirlilik hali
● Konsantre olmakta zorlanmak
● Unutkanlık yaşamak
● İlişkilerde olağandışı gerginlikler yaşamak
● Genellikle keyif alınan şeylerden uzaklaşmak
● Kendiniz ya da başkaları hakkında olumsuz duygular beslemek
Kansere Bağlı Yorgunluğun Olup Olmadığı Nasıl Anlaşılır?
Kansere bağlı yorgunluğunuzun olup olmadığını anlamak için belirtilerin ne zaman ortaya çıktığını takip edebilirsiniz. Bunun için bir ‘’yorgunluk günlüğü’’ tutabilirsiniz.5
Yorgunluk günlüğü, nasıl hissettiğinizin, enerji seviyelerinizin nasıl değiştiğinin kaydını tutmanıza yardımcı olur ve yorgunluğunuzun kalıplarını gösterebilir. Bu, gününüzü planlamanıza yardımcı olabilir. Ayrıca hangi aktivitelerin sizi daha iyi veya daha kötü hissettirdiğini de vurgulayabilir. Daha sonra bu günlüğü doktorunuzla paylaşabilir ve bu konuda ona danışabilirsiniz.3
Kansere Bağlı Yorgunluğun Üstesinden Gelebilmeniz İçin Öneriler
Kansere bağlı yorgunluğu doktorunuzun önerileriyle yönetebilirsiniz. Bunun yanı sıra aşağıdaki öneriler daha iyi hissetmenize yardımcı olabilir.
● İyi beslenin.
Kanser ve kanser tedavisi genellikle vücudunuzun kalori, besin ve sıvı açısından ekstra talepte bulunmasına neden olur. Dengeli bir beslenme, vücudunuza iyileşmesi ve çalışması için ihtiyaç duyduğu enerjiyi verirken aynı zamanda kendinizi daha iyi hissetmenize yardımcı olabilir. Yeme konusunda sorun yaşıyorsanız büyük öğünler yerine sık ve küçük öğünleri deneyin. Bir diyetisyen size özel bir beslenme planı geliştirmenize yardımcı olabilir.6
● Gün boyunca dinlenme dönemlerini planlayın.
Dinlenmeye zaman ayırın ve gün boyunca kısa ve sık şekerlemeler yapın. Şekerlemelerin her birini yaklaşık 30 dakika ile sınırlayın ve öğleden sonra çok geç saatlerde şekerleme yapmamaya çalışın. Eğer mümkünse şekerlemenin ardından bir aktivite veya hafif egzersiz yapın. Çok fazla dinlenmenin aslında enerji seviyenizi düşürebileceğini ve kendinizi daha yorgun hissetmenize neden olabileceğini unutmayın.6
● Düzenli egzersiz düşündüğünüzden daha faydalı olabilir.
Hafta boyunca tempolu yürüyüş, bisiklete binmek ve yüzmek gibi orta dereceli egzersizler enerji seviyenizi korumanıza yardımcı olabilir. Son zamanlarda çok fazla egzersiz yapmadıysanız, güvenli olduğundan emin olmak için başlamadan önce doktorunuza danışın. Daha sonra yavaş başlayın ve en az haftada beş gün yarım saatlik egzersize kadar ilerleyin. Egzersizlerinize haftada birkaç kez ağırlık kaldırma gibi kuvvet antrenmanlarını da eklemeye çalışın.7
● Bol su tüketin.
Dengeli ve yeterli beslenmenizin yanı sıra bol su tüketmeniz de önemlidir. Su tüketimini artırmak için aşağıdaki adımları deneyebilirsiniz:8
● Komodininizin üzerinde bir bardak su bulundurun.
● Her zaman yanınızda yeniden kullanılabilir bir su şişesi bulundurun.
● Bir sürahiyi günlük tüketmeniz gereken su miktarı kadar doldurun. Bunu bir hatırlatma olarak buzdolabınızda veya çalışma alanınızın yakınında bulundurun.
● Bir su rutini oluşturun, ne zaman su içmeniz gerektiğini hatırlamak için alarm kurabilirsiniz.
● Stresten uzak durun.
Stres altında olmak yorgunluk hissini artırabilir. Stresinizi hafifletmek için duygularınızı ve deneyimlerinizi bir günlüğe yazabilirsiniz. Eğer stresiniz yönetilemeyecek seviyede ise bu konuda bir uzmandan yardım olabilirsiniz.9
● Yoga yapmak mental yorgunluğa iyi gelebilir.
Yoga yapmak, ağrı, yorgunluk, uyku sorunları ve depresyon gibi semptomları ve yan etkileri azaltmaya yardımcı olabilir. Aynı zamanda ameliyattan sonra daha hızlı ve kolay hareket etmenizi destekler.10
● Uyku alışkanlıklarınızı gözden geçirin.
İyi bir uyku düzenine sahip olmak yorgunluğunuzun üstesinden gelmek için önemlidir. Aşağıdaki öneriler uyku kalitesini artırmaya yardımcı olabilir:4
● Yatmadan önce sıcak bir duş almak, kitap okumak, günlük yazmak, yoga, meditasyon veya sakinleştirici müzik dinlemek gibi rahatlatıcı aktiviteler yapabilirsiniz.
● Her gece aynı saatte yatağa girmeye özen gösterin.
● Yatak odasını sadece uyumak için kullanın.
● Yatak odasını serin, sessiz ve karanlık tutun.
● Yatmadan önce kafein, alkol veya yüksek şekerli yiyeceklerden kaçının.
● Yatmadan önce ve gece boyunca video oyunu oynamaktan, televizyon, bilgisayar, cep telefonu ve sosyal medya kullanımından kaçının.
● Gece uykusunu etkileyebilecek gündüz uykularından vazgeçin. Şekerleme yapmanız gerekiyorsa 30 dakikadan fazla uyumayın.
● Enerjinizi en önemli şeylere saklayın.
Yapamadıklarınıza değil, yapabildiklerinize odaklanın. En fazla enerjiye sahip olduğunuz zaman için en önemli aktiviteleri planlayın. Örneğin, sabahları en fazla enerjiye sahipseniz ve bir arkadaşınızı ziyaret etmek sizin için önemliyse, bunu sabah saatlerine planlayın.9
● Sevdiklerinizden yardım isteyin.
Market alışverişi yapmak, yemek hazırlamak veya ev temizliği gibi yorucu veya yapılması zor bulduğunuz işler veya görevler için sevdiklerinizden yardım isteyebilirsiniz. Çocuklarınız varsa, ailenizden ya da arkadaşlarınızdan onlarla ilgilenmelerini isteyebilirsiniz.9
Kansere bağlı yorgunluğun kanser hastaları arasında yaygın görüldüğünü unutmayın. Eğer siz de yaşıyorsanız üstesinden gelmek için vakit kaybetmeden doktorunuza danışın.1
Referanslar:
1) https://www.cancer.org/cancer/managing-cancer/side-effects/fatigue/what-is-cancer-related-fatigue.html(Son erişim tarihi:27.11.2023)
2) https://www.cancervic.org.au/cancer-information/treatments/common-side-effects/fatigue (Son erişim tarihi:27.11.2023)
3) https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/coping/physically/fatigue/what-is-cancer-fatigue (Son erişim tarihi:27.11.2023)
4) https://www.lls.org/treatment/managing-side-effects/cancer-related-fatigue (Son erişim tarihi:27.11.2023)
5) https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/5230-cancer-fatigue (Son erişim tarihi:27.11.2023)
6) https://www.cancercenter.com/community/blog/2020/08/managing-cancer-related-fatigue (Son erişim tarihi: 27.11.2023)
7) https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/cancer/in-depth/cancer-fatigue/art-20047709 (Son erişim tarihi:27.11.2023)
8) https://www.cancercenter.com/community/blog/2020/06/staying-hydrated (Son erişim tarihi:27.11.2023)
9) https://cancer.ca/en/treatments/side-effects/fatigue (Son erişim tarihi:27.11.2023)
İlginizi Çekebilecek Diğer Haberler
