Palyatif Bakım ve Hasta Yakınlarına Öneriler

Palyatif Bakım ve Hasta Yakınlarına Öneriler

Palyatif Bakım Nedir?

Palyatif bakım, yaşamı tehdit eden hastalıklarla ilişkili sorunlarla karşı karşıya kalan kişilerin ve ailelerinin yaşam kalitesini artıran bir yaklaşımdır. Ağrı başta olmak üzere fiziksel, psikososyal veya ruhsal sorunların doğru değerlendirmesi ve tedavisi yoluyla hastaların ve ailelerin yaşamını kolaylaştıran sağlık hizmetlerini kapsar.1

Palyatif bakım, hastaları ve hasta yakınlarını desteklemek için doktorlardan, hemşirelerden, sosyal hizmet görevlilerinden ve farklı alanlarda uzmanlardan oluşan disiplinler arası bir ekip yaklaşımı ile sağlanır. Bireylerin özel ihtiyaç ve tercihlerini dikkate alan kişi merkezli bir yaklaşım ile hastaların ve hasta yakınlarının fiziksel, ruhsal ve sosyal olarak bütünsel bir sağlığa kavuşması hedeflenir.1

Palyatif Bakıma Kimler İhtiyaç Duyar?

Palyatif bakıma ihtiyaç duyan erişkinlerin büyük çoğunluğunda kardiyovasküler hastalıklar, kanser, kronik solunum yolu hastalıkları, AIDS ve diyabet gibi kronik hastalıklar bulunmaktadır. Böbrek yetmezliği, kronik karaciğer hastalığı, multipl skleroz (MS), Parkinson hastalığı, romatoid artrit, nörolojik hastalıklar, demans, doğumsal anomaliler ve ilaca dirençli tüberküloz gibi diğer birçok durum da palyatif bakım gerektirebilir.1

Palyatif Bakım Hangi Tedavi ve Destekleri Kapsar?

Palyatif bakım; fiziksel, duygusal, ruhsal veya sosyal olabilecek semptomları tanımlar ve tedavi eder. Palyatif bakım bireysel ihtiyaçlara dayandığından, sunulan hizmetler farklılık gösterecektir ancak şunları içerebilir:3

• Ağrı, kusma, nefes darlığı gibi fiziksel semptomların giderilmesi

• Evde bakıma yardımcı olmak için gereken ekipmanlar gibi kaynakların sağlanması

• Duygusal, sosyal ve manevi kaygılar için destek sağlanması

• Gelecekteki tıbbi tedavi kararları ve bakım hedeflerinin planlaması

• Hasta ve hasta yakınları için psikolojik destek sunulması

Palyatif Bakım Nasıl Alınır?

Hastanın ihtiyaçlarına ve semptomlarına bağlı olarak ihtiyaç duyulması durumunda doktorunun yönlendirmesi ile palyatif bakım alınabilir.4

Palyatif Bakımda Ne Yapılır?

Palyatif bakım, birden fazla alanda çeşitli tedavi ve destek biçimlerini içerir. Hastanın ihtiyaç duyduğu tıbbi bakımın yanı sıra, hasta ve hasta yakınlarına sosyal, duygusal ve manevi destek sağlayabilir. Palyatif bakımda aşağıdaki gibi hizmetler verilebilir:5

• Hastanın fiziksel, zihinsel ve duygusal sağlığını etkileyen semptomları iyileştirmeye yardımcı olunması

• Hastanın ne tür bir tedaviyi kabul etmek istediği de dahil olmak üzere tedavi seçeneklerini değerlendirilmesi konusunda hastaya ve hasta yakınına destek sağlanması

• Hasta ve hasta yakınları için hastalıkla başa çıkmayı kolaylaştıran seçeneklerin sunulması

• Hasta ve hasta yakınının hayatını olumlu yönde etkileyen daha iyi bakım kararları vermesi için bilgi ve destek sağlanması

Palyatif Bakım Ekibini Kim Oluşturur?

Palyatif bakım; genellikle palyatif bakım uzmanları, palyatif bakım konusunda özel eğitim ve/veya sertifika almış multidisipliner bir ekibin parçası olan sağlık çalışanları tarafından sağlanır. Her hastalığa göre ekipte yer alan uzmanlar değişebilir. Örneğin, kanser hastalarıyla ilgilenen palyatif bakım ekibi doktorlardan, hemşirelerden, beslenme uzmanlarından, farklı alanlarda uzman terapistlerden, fizyoterapistlerden, psikologlardan ve sosyal hizmet uzmanlarından oluşabilir. Palyatif bakım ekibi, hastanın bakımını yönetmek, hasta ve hasta yakınları için mümkün olan en iyi yaşam kalitesini sürdürmek için onkoloji bakım ekibiyle birlikte çalışır.6

Palyatif Bakım Ne Kadar Sürer?

Palyatif bakımın süresi hastanın ihtiyaçlarına bağlı olarak değişmektedir. Kişiye göre birkaç gün veya hafta gibi kısa bir süre verilebilir ya da birkaç yıl boyunca da devam edebilir. Palyatif bakımın süresi ne kadar olursa olsun hastanın mümkün olan en iyi yaşam kalitesine sahip olması sağlanır.7

Palyatif Bakımın Hasta Yakınları Üzerindeki Etkileri

Palyatif bakımda sevdiğiniz birinin tedavi görmesi karmaşık duygular hissetmenize neden olabilir. Olumlu duyguların ve düşüncelerin yanı sıra aşağıdakiler gibi olumsuz duygu ve düşüncelere de sahip olabilirsiniz:8

• Bitkin, umutsuz ve korkulu hissetmek

• Panik halinde ve bunalmış hissetmek

• Sabırsızlık, sinirlenme, suçluluk duygusu

• Kontrolü tamamen kaybetmiş gibi düşünmek

Tüm bu duyguları hissetmeniz normaldir, ancak palyatif bakım sürecinde sevdiğiniz birisine yardım ettiğinizi, elinizden geleni yaptığınızı ve zorlu süreçlerin geçebileceğini unutmamak önemlidir.8

Bununla birlikte, kanser yolculuğunda hastalarda görülebilecek psikolojik tepkileri de öğrenmek için Kanserde Hastanın Psikolojik Durumu Nedir? yazımızı okuyabilirsiniz.

Palyatif Bakımdaki Hasta Yakınları İçin Öneriler

Hastalık süreci sadece hastalar için değil, hasta yakınları için de zorlayıcı olabilir. Aşağıdaki öneriler bu süreçte size destek sağlayabilir ve kendinizi daha iyi hissetmenize yardımcı olabilir:

• Tıbbi ekiple iletişim kurun. Palyatif bakım, multidisipliner yaklaşım ile sunulması nedeniyle birçok farklı alandan uzman ile konuşma fırsatı yakalayabilirsiniz. Palyatif bakımda sizinle ilgilenen uzmanlara aklınızdaki soruları sorabilir ve yardım isteyebilirsiniz.

• Her bilgiye inanmayın, olumsuz bilgilere odaklanmayın. Palyatif bakım ile ilgili bilgileri güvenilir kaynaklardan öğrenmeye ve size yardımı dokunabilecek bilgileri almaya çalışın.

• Yardıma ihtiyacınız olduğunda güvendiğiniz birinden yardım istemekten çekinmeyin.

• Sevdiğiniz biriyle telefon görüşmeleri veya mesaj yoluyla düşüncelerinizi ve duygularınızı paylaşın. Bu yolculukta yalnız olmadığınızı unutmayın.

• Depresyon belirtilerine dikkat edin ve ihtiyaç duyduğunuz zaman profesyonel yardım almayı ertelemeyin.

• Mümkün olduğunca kendinize rahatlamak için zaman ayırın. Sizi mutlu edecek bir aktiviteye katılabilir ya da sadece sevdiğiniz bir müziği dinleyerek rahatlamaya çalışabilirsiniz.

• Öz bakımınız için gerekli olan ya da sizi iyi hissettirecek şeyleri yapmaya zaman ayırın. Örneğin ılık bir banyo yapabilir, kuaföre gidebilir ya da bunlara benzer keyif aldığınız başka bir aktiviteyi yapabilirsiniz.

• Sağlıklı ve besleyici yemekler yiyin, yeteri kadar uyuyun, her gün egzersiz ya da kısa bir yürüyüş yapmak için zaman ayırın.

• Düşüncelerinizi ve duygularınızı bir günlüğe yazın. Bu, durumu değerlendirmek için bakış açınızı genişletmenize ve duygularınızı yönetmenize yardımcı olabilir.

Sizin veya sevdiğiniz birinin ciddi bir hastalığa sahip olması zihninizi, bedeninizi, ilişkilerinizi ve hayatınızdaki diğer birçok farklı alanı etkileyebilir. Palyatif bakımın, ciddi hastalıkların ağır yükünü hafifletmek için olduğunu, hem hastanın hem de hasta yakınlarının yaşam kalitesini birçok açıdan olumlu yönde etkileyebileceğini unutmayın.5 

Hasta yakınlarına yönelik daha fazla öneri için Kanserle Yaşam sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.

Referanslar: 

1) https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/palliative-care (Son erişim tarihi: 18.11.2022)

2) https://www.health.harvard.edu/blog/what-is-palliative-care-and-who-can-benefit-from-it-2019111118186 (Son erişim tarihi: 18.11.2022)

3) https://palliativecare.org.au/resource/what-is-palliative-care/ (Son erişim tarihi: 18.11.2022)

4) https://www.mariecurie.org.uk/help/support/diagnosed/recent-diagnosis/palliative-care-end-of-life-care (Son erişim tarihi: 18.11.2022)

5) https://my.clevelandclinic.org/health/articles/22850-palliative-care (Son erişim tarihi: 18.11.2022)

6) https://www.cancer.gov/about-cancer/advanced-cancer/care-choices/palliative-care-fact-sheet (Son erişim tarihi: 18.11.2022)

7) https://www.helpinghandshomecare.co.uk/care-advice/how-long-does-palliative-care-last/ (Son erişim tarihi: 18.11.2022)

8) https://www21.ha.org.hk/smartpatient/PalliativeCare/en-us/CaringTips/Tips-of-Care-Givers/ (Son erişim tarihi: 18.11.2022)